ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΨΥΓΕΙΟ ΧΩΡΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟ

Οικολογικό ψυγείο χωρίς ηλεκρισμό

Ο Mohammed Bah Abba εφεύρε τη συσκευή το 1995 και βραβεύτηκε με Rolex Laureate (Rolex Awards for Enterprise) το 2000 για την ανάπτυξη του συστήματος συντήρησης/ψύξης «δοχείου-σε-δοχείου».


Το ψυγείο «δοχείο σε δοχείο», είναι μια συσκευή ψύξης που κρατά τα τρόφιμα δροσερά χωρίς ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιώντας την ψύξη που δημιουργεί η εξάτμιση του νερού.

Κατασκευάζεται με την τοποθέτηση ενός πήλινου δοχείου μέσα σε ένα μεγαλύτερο πήλινο δοχείο, με βρεγμένη άμμο αναμεταξύ τους και με ένα υγρό ύφασμα στο πάνω μέρος. Όταν το νερό εξατμίζετε τραβά τη θερμότητα προς τα έξω και δροσίζει το εσωτερικό, επιτρέποντας στα τρόφιμα που αποθηκεύονται στο εσωτερικό δοχείο να διατηρηθούν φρέσκα, για πολύ περισσότερο καιρό σε ένα καυτό, ξηρό κλίμα. Πρέπει να τοποθετηθεί σε ένα ξηρό, αερισμένο χώρο, για να εξατμιστεί το νερό αποτελεσματικά προς τα έξω.

Το ψυγείο «δοχείο σε δοχείο» ξανασχεδιασμένο
Ricky Willems
Οι προτεινόμενες βελτιώσεις είναι σχεδόν τόσο απλές όσο η έννοια της εξατμιστικής ψύξης. Επιδιώξαμε κυρίως να βελτιώσουμε και να αυξήσουμε το ποσό εξάτμισης νερού στη συσκευή, και να αυξήσουμε τη μόνωση του σχεδίου. Η δυνατότητα του συστήματος να χρησιμοποιήσει καλύτερα την δροσερή άμμο έχει επίσης αυξηθεί, με την προσθήκη των κορυφογραμμών στο εσωτερικό δοχείο, οι οποίες βοηθούν στη βύθιση της θερμότητας από το εσωτερικό δοχείο στην πιο δροσερή άμμο.

Το ποσό της εξάτμισης αυξήθηκε από την προσθήκη των εξατμιστικών διεξόδων στο εξωτερικό δοχείο. Οι διέξοδοι αυξάνουν την περιοχή επιφάνειας του εξωτερικού κεραμικού δοχείου και την περιοχή επιφάνειας της άμμου μέσω της οποίας το νερό μπορεί να εξατμίσει. Αφού «η αποδοτικότηταένας εξατμιστικού) συστήματος ψύξης εξαρτάται από τον αέρα που κινείται» (Bucklin, Ρ. Α. 1993), ο βαθμός ψύξης πρέπει να αυξηθεί αισθητά   με αυτήν την προσθήκη.

Links:
http://en.wikipedia.org/wiki/Pot-in-pot_refrigerator
http://www.globalgiving.com/pr/1900/proj1806a.html
http://rickywillems.myrpi.org/potinpot.html

ΟΡΚΟΙ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ

Όρκοι Αρχαίων Ελλήνων Πολεμιστών

Ὅρκος Ἀθηναίων ἐφήβων...πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ...
Κρατώντας τὰ ὅπλα ποὺ τοῦ ἐμπιστευόνταν ἡ Πατρίδα, ὁ
Ἀθηναῖος ἔφηβος μπροστὰ στὸ ναὸ τῆς Ἀγραύλου ἔδιδε τὸν
παρακάτω ὅρκο:

Οὐ καταισχυνῶ τὰ ὅπλα, οὐδ᾿ ἐγκαταλείψω τὸν προστάτην ὢ ἂν στοίχῳ, ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων, καὶ μόνος καὶ μετὰ πολλῶν, καὶ τὴν πατρίδα οὐκ ἐλάττω παραδώσω, πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ ὅσης ἂν παραδέξωμαι. Καὶ συνήσω τῶν ἀεὶ κρινόντων, καὶ τοῖς θεσμοῖς τοῖς ἱδρυμένοις πείσομαι, καὶ οὓς τίνας ἄλλους ἱδρύσεται τὸ πλῆθος ἐμφρόνως. Καὶ ἂν τὶς ἀναιρεῖ τοὺς θεσμοὺς ἣ μὴ πείθηται οὐκ ἐπιτρέψω, ἀμυνῶ δὲ καὶ μόνος καὶ μετὰ πάντων. Καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πάτρια τιμήσω. Ἵστορες θεοὶ Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη


Μετάφραση:Δὲ θὰ ντροπιάσω τὰ ὄπλα μου, οὔτε θὰ ἐγκαταλείψω τὸν συμπολεμιστή μου ὅπου κι ἂν ταχθῶ νὰ πολεμήσω, θὰ ὑπερασπίζω τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια, καὶ μόνος καὶ μὲ πολλούς, καὶ τὴν πατρίδα δὲν θὰ παραδώσω μικρότερη, ἀλλὰ μεγαλύτερη καὶ μαχητικότερη ἀπ᾿ ὅση θὰ μοῦ παραδοθεῖ. Θὰ πιστεύω στοὺς Θεοὺς καὶ στοὺς ἰσχύοντες νόμους θὰ ὑπακούω, καὶ σὲ ὅσους ἄλλους νόμιμα θεσπισθοῦν. Κι ἂν κάποιος ἀναιρέσει τοὺς θεσμοὺς ἢ ἀμφισβητήσει, δὲν θὰ τὸ ἐπιτρέψω, θὰ τὸν πολεμήσω εἴτε μόνος εἴτε μὲ ὅλους. Καὶ τὶς ἱερὲς παρακαταθῆκες τῶν πατέρων θὰ τιμήσω. Μάρτυρές μου οἱ θεοὶ Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ζεύς, Θαλλῶ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη.


Παιᾶν ΣπαρτιατῶνΒαδίζοντας προς τη μάχη, οι σπαρτιάτες πολεμιστές έψαλλαν
τον παιάνα...

Ἄγετ᾿, ὢ Σπάρτας εὐάνδρω κῶροι πατέρων πολιατᾶν λαιᾷ μὲν ἴτυν προβάλεσθε, δόρυ δ᾿ εὐτόλμως ἄνχεσθε, μὴ φειδόμενοι τὰς ζωάς· οὐ γὰρ πάτριον τᾷ Σπάρτᾳ!

Μετάφραση:Ἐμπρὸς ὢ τῆς εὐάνδρου Σπάρτης τέκνα πατέρων πολιτῶν, διὰ τῆς ἀριστερᾶς χειρὸς τὴν ἀσπίδαν προβάλετε, διὰ δὲ τῆς δεξιᾶς μὲ τόλμη τὸ δόρυ ὑψώσατε, μὴ φειδόμενοι τὴν ζωὴ γιατὶ αὐτὸ δὲν εἶναι πατροπαράδοτον στὴν Σπάρτη!


Ὅρκος Ἑλλήνων στὶς Πλαταιές:Οὐ ποιήσομαι περὶ πλειονος τὸ ζῆν τῆς ἐλευθερίας. Οὐδὲ ἐγκαταλείψω τοὺς ἡγεμόνας, οὔτε ζῶντας, οὔτε ἀποθανόντας. ἀλλὰ τοὺς ἐν τῇ μάχῃ τελευτήσαντας τῶν συμμάχων ἁπάντας θάψω. καὶ κρατήσας τῷ πολέμῳ τοὺς βάρβαρους,τῶν μὲν μαχεσαμένων ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος πόλεων οὐδεμίαν ἀνάστατον ποιήσω. τὰς δὲ τὰ τοῦ βάρβαρου προελομένας ἅπασας δεκατεύσω. καὶ τῶν ἱερῶν ἐμπρησθέντων καὶ καταβληθέντων ὑπὸ τῶν βάρβαρων οὐδὲν ἀνοικοδομήσω παντάπασιν. ἀλλὰ ὑπόμνημα τοῖς ἐπιγιγνομένοις ἐάσω καταλείπεσθαι τῆς τῶν βάρβαρων ἀσεβείας.

Μετάφραση:Δὲν θὰ ἐκλάβω ὡς πολυτιμότερη τὴ ζωὴ ἀπὸ τὴν ἐλευθερία. οὔτε θὰ ἐγκαταλείψω στὴ μάχη κανέναν ἀπὸ τοὺς ἡγέτες μας, οὔτε ζωντανό, μὰ οὔτε καὶ νεκρό. ἀλλὰ καὶ τοὺς πεσόντες στὴ μάχη ἀπὸ τοὺς συμμάχους μας ὅλους θὰ ἐνταφιάσω. καὶ ἀφοῦ ἐπικρατήσουμε στὸν πόλεμο κατὰ τῶν βάρβαρων, ἀπὸ τὶς πόλεις ποὺ ἔδωσαν μάχη ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος καμία νὰ μὴν καταστρέψω. ὅσες ὅμως στὴ μάχη συνετάχθησαν μὲ τοὺς βάρβαρους ὅλες νὰ ἀποδεκατίσω. καὶ ἀπὸ τοὺς ναοὺς ποὺ πυρπολήθηκαν καὶ κατεδαφίστηκαν ἀπὸ τοὺς βαρβάρους, κανέναν καθόλου νὰ μὴν ανοικοδομήσω. ἀλλὰ ὡς ὑπενθύμιση στὶς ἐπερχόμενες γενεὲς νὰ ἐπιτρέψω νὰ ἀφεθοῦν, τῆς τῶν βάρβαρων ἀσεβείας.

ΠΗΓΗ : http://ancienthistorygr.blogspot.com/

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΘΕΡΙΝΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΡΑΣΗΣ 2010 1ο Σ.Π ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΛΑΔΟΥ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ Π.Ε ΣΑΡΩΝΙΚΟΥ

συνάντηση κλάδου προσκόπων...

Καλησπέρα σας!

Όπως είχαμε αποφασίσει όλοι όσοι ήμασταν στο συνέδριο της Περιφέρειας, οι δύο βασικές δραστηριότητες που θα κάνει ο Κλάδος Προσκόπων για αυτή την χρονιά είναι το διήμερο των Ενωμοτιών και ένα διήμερο για βαθμοφόρους του Κλάδου.

Σας καλώ λοιπόν όλους την Πέμπτη 2/12/2010 και ώρα 19:00 να βρεθούμε στην αίθουσα της Περιφέρειας, για να αρχίσουμε σιγά σιγά να δουλεύουμε τις πιο πάνω δραστηριότητες, ώστε να βγει το αποτέλεσμα που όλοι θέλουμε..

Η παρουσία σας σε αυτή την πρώτη συνάντηση είναι απαραίτητη και όποιος για κάποιον λόγο δεν θα μπορεί να είναι, θα παρακαλούσα να ενημερώσει.

Φιλικά και Προσκοπικά
Μάκης Καρούσος
Έφορος Κλάδου Προσκόπων Π.Ε. Σαρωνικού

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ

Εισαγωγικά για την Αρχαία Ελληνική Ναυπηγική

Οι Έλληνες ως κατεξοχήν ναυτικός λαός μέσα στο πέρασμα των χρόνων ανέπτυξαν ένα σύστημα ναυπήγησης των πλοίων τους σε άμεση αλληλεπίδραση με τους υπόλοιπους λαούς της Μεσογειακής λεκάνης. Οι πληροφορίες οι οποίες έχουν συγκεντρωθεί γύρω από το θέμα της ναυπήγησης των αρχαίων πλοίων, προέρχονται κυρίως από τα ίδια τα ναυάγια ή τα ευρήματα των πλοίων στα διάφορα αρχαία λιμάνια. Με βάση τα σχετικά υλικά κατάλοιπα, η σύγχρονη έρευνα είναι σε θέση να έχει μία πλήρη εικόνα ως προς το ζήτημα της ναυπήγησης των ελληνικών πλοίων, σε σχέση δηλαδή με τη συναρμολόγηση της καρένας με τα ποδοστήματα, καθώς και με τον τρόπο σύνδεσης των μαδεριών του πετσώματος. Μάλιστα με βάση όλα αυτά τα σχετικά ευρήματα της αρχαίας ναυπηγικής έχουν κατασκευαστεί ορισμένα ομοιώματα αρχαίων πλοίων, πιστά στα αρχαία πρότυπα, τα οποία έχουν δοκιμαστεί και σε επιτυχή σύγχρονα ταξίδια.

Το χτίσιμο του αρχαίου καραβιού

Η εύρεση των αρχαίων ναυαγίων μέσα στον προηγούμενο αιώνα από την ενάλια αρχαιολογία, αποκάλυψε τις ιδιαιτερότητες της αρχαίας ελληνικής ναυπηγικής, αποδεικνύοντας ότι οι αρχαίοι Έλληνες έχτιζαν τα καράβια τους με τη μέθοδο που είναι γνωστή διεθνώς με τον όρο shell-first. Βασικό στοιχείο της μεθόδου αυτής είναι το ξεκίνημα της όλης διαδικασίας από το πέτσωμα του πλοίου, αντίθετα από τη γνωστή παραδοσιακή μέθοδο skeleton first όπου προηγούνται οι νομείς του πετσώματος.
Η κατασκευή του πλοίου με τη μέθοδο shell-first ξεκινούσε από την τοποθέτηση μίας κυρτής καρένας που τη συνδέανε με τα δύο ποδοστήματα. Έπειτα χρησιμοποιώντας όχι πριονισμένες ίσιες σανίδες, αλλά μαδέρια λαξευμένα με σκεπάρνι και ξεκινώντας από την καρένα, τοποθετούσαν διαδοχικά δεξιά και αριστερά τις σειρές μαδεριών που στηρίζονταν το ένα πάνω από το άλλο με ένα πολύπλοκο σύστημα σύνδεσης με μόρσα και καβίλιες (εικ. 2-5). Έτσι ο αρχαίος καραβομαραγκός έχτιζε το κέλυφος του σκαριού στην αρχή και αργότερα όταν ήταν ολοκληρωμένο, το ενίσχυε εσωτερικά τοποθετώντας τους νομείς, τα στραβόξυλα δηλαδή που δεν αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του πλοίου. Οι νομείς δεν φτάνανε, ούτε στηρίζονταν στην τρόπιδα, αλλά καρφώνονταν σε ορειχάλκινα ή σιδερένια καρφιά από έξω προς τα μέσα, δημιουργώντας μία αντίσταση στην πίεση που θα αντιμετώπιζε το καράβι μέσα στη θάλασσα. Ως προς το ζήτημα της εξέλιξης, τα πρώτα πλοία μέχρι και αυτά των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων είχαν ως κυρίαρχο στοιχείο τους το ρωμαλέο πέτσωμα. Περνώντας τα χρόνια οι νομείς αποκτούσαν όλο και σημαντικότερο ρόλο ενισχυόμενοι παράλληλα με το γεγονός ότι τα μαδέρια γινόταν όλο και λεπτότερα. Όταν στον 11^ο αιώνα πια οι νομείς σχημάτιζαν μαζί με την τρόπιδα το σκελετό των πλοίων.
Η χρήση της μεθόδου αυτής αρχικά αμφισβητήθηκε από την έρευνα, καθώς είναι άκρως αντίθετη από την παραδοσιακή μέθοδο που κυριάρχησε στη Μεσόγειο από τον 7^ο μέχρι τον 11^ο αι. μ.Χ. Η επιβεβαίωση της χρήσης της προέκυψε μέσα από τα ευρήματα που ήρθαν στο φως, αλλά βασικά σφραγίστηκε από τη ναυπήγηση και καθέλκυση του Κυρήνεια ΙΙ, ενός ομοιώματος του αρχαίου πλοίου που βρέθηκε έξω από το λιμάνι της αρχαίας Κυρήνειας. Επρόκειτο για ένα εμπορικό πλοίο των κλασικών χρόνων που ταξίδεψε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Διαδόχων και ναυάγησε το 303 ή το 302 π.Χ. Από το αρχαίο αυτό πλοίο βρέθηκε διατηρημένο το 75% του σκαριού του, καθιστώντας έτσι δυνατή τη ναυπήγηση του ομοιώματός του το οποίο κατόρθωσε μάλιστα να υλοποιήσει ταξίδι στην Κύπρο το 1986 επιστρέφοντας το 1987 στον Πειραιά.

Σύνδεση Μαδεριών Πετσώματος

Η σύνδεση των μαδεριών του πετσώματος δεν ήταν η ίδια για όλες τις περιοχές της Μεσογείου. Ένα σύστημα ήταν αυτό με μόρσα και καβίλιες, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με το πλοίο του 14^ου αιώνα από τη θέση Ulu Burum. Με το ίδιο σύστημα σύνδεσης ήρθαν στο φως και άλλα πλοία της Ανατολικής Μεσογείου μέχρι τον 7^ο αι. μ.Χ. Στη δυτική Μεσόγειο αντίθετα συναντάται η μέθοδος των ραμμένων πλοίων, καθώς τα μαδέρια παρουσιάζονται κυριολεκτικά συρραμμένα μεταξύ τους με λεπτές φυτικές ίνες περασμένες από τριγωνικές οπές που ακολουθούν το άνω και το κάτω μήκος του κάθε μαδεριού. Η μέθοδος αυτή φαίνεται πως επικράτησε μετά τον 5^ο αιώνα και τελειοποιήθηκε μέσα στην ελληνιστική εποχή.

Σε ανασκαφή στο αρχαίο λιμάνι της Μασσαλίας το 1993 ανακαλύφθηκαν δύο ελληνικά πλοία του β΄ μισού του 6^ου αιώνα. Το ένα από αυτά είχε όλα τα μαδέρια του πετσώματος από πρύμα μέχρι πλώρα ραμμένα και από την καρένα μέχρι την κουπαστή (εικ. 8 - 9). Στο δεύτερο πλοίο της ανασκαφής ανακαλύφθηκε μία μεικτή τεχνική, όπου στα δύσκολα σημεία συναρμολόγησης κοντά στα ποδοστήματα στην πρύμη και στην πλώρη, τα μαδέρια ήταν μεταξύ τους συνενωμένα, ενώ όλα τα υπόλοιπα τμήματα ήταν συνδεδεμένα με μόρσα και καβίλιες.

Ο Τζάλας υποστηρίζει πως οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν προφανώς τη σύνθετη μέθοδο με μόρσα και καβίλιες τουλάχιστον από τη 2^η χιλιετία π.Χ., ενώ ερχόμενοι αργότερα σε επαφή με τη Δύση υιοθέτησαν τη μέθοδο των ραμμένων πλοίων ως ευκολότερη. Για περίπου δύο αιώνες οι δύο αυτές μέθοδοι συνυπήρξαν στις δυτικές αποικίες των Ελλήνων, όπως φαίνεται και από τα καράβια της Μασσαλίας του 6^ου αιώνα που ήρθαν στο φως.

Στεγανοποίηση

Η στεγανοποίηση των αρχαίων πλοίων ήταν ιδιαίτερα σημαντική υπόθεση που διαμορφώνονταν ανάλογα με την προηγηθείσα σύνδεση του πλοίου. Στα ραμμένα πλοία τοποθετούνταν μέσα στον αρμό που σχηματίζονταν μεταξύ των μαδεριών του πετσώματος, λουρίδα υφάσματος, με λεπτούς ξύλινους πύρους να σφραγίζουν τις οπές όπου περνούσε το κορδόνι του ραψίματος. Η όλη διαδικασία ολοκληρώνονταν με ένα εσωτερικό άλειμμα.
Στην περίπτωση πλοίων με μόρσα και καβίλιες, η εφαρμογή των μαδεριών ήταν τόσο τέλεια που η στεγανοποίηση ολοκληρώνονταν με το στανιάρισμα του σκαριού.

Βιβλιογραφία

1. Τζάλας Χ., «Οι τρόποι ναυπήγησης των αρχαίων Ελλήνων κατά τα προ-κλασικά, κλασικά και ελληνιστικά χρόνια», 507-515,στο Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, Πρακτικά, 1^ο Διεθνές Συνέδριο, Θεσσαλονίκη 1997.

ΠΗΓΗ : http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p434.html

ΑΡΧΑΙΕΣ ΛΕΜΒΟΙ

Αρχαίες Λέμβοι

<>Τίτλος

Αρχαίες Λέμβοι

Κατηγορία

Αρχαία Πλοία

Χρονολόγηση

Ελληνιστική εποχή

Γενική εισαγωγή

Τα γιγαντιαία ελληνιστικά πλοία δεν συνεχίζουν να υφίστανται μετά τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. Ο Φίλιππος ο Ε΄ στη ναυμαχία της Χίου εγκαινιάζει την τακτική χρήση ελαφρών, αφράκτων καταδρομικών, στα οποία είχε υποβιβαστεί και η τριήρης στα χρόνια αυτά. Η προέλευση των πλοίων αυτών ήταν προφανώς πειρατική.

Περιγραφή

Από τα ελαφρά πλοία της περιόδου, πρωτεύουσα θέση κατέχει η λέμβοςκαι η ροδιακή τριημιολία,ενώ από το Άκτιο και μετά κυριαρχεί πια η λιβυρνίς.

Η λέμβος ήταν ένας τύπος ταχύπλοου, ευέλικτου σκάφους, με 16 έως και 50 κωπηλάτες, με ή χωρίς έμβολο, που ήταν χρήσιμο για κατασκόπευση, για διάσπαση εχθρικών αποκλεισμών και για επικοινωνίες, αντικαθιστώντας την τριακόντορον ή τηνημιολία. Στην περίπτωση των σκαφών αυτών η κίνηση γινόταν είτε από μία σειρά κωπηλατών, με τα κεντρικά 5+5 κουπιά να κινούνται από δύο κωπηλάτες σε κάθε κουπί, είτε με διάταξη των κεντρικών κουπιών σε δύο σειρές. Ταυτόχρονα είχε αρκετά ισχυρή κατασκευή ώστε να μπορεί να μετατραπεί σε κατάφρακτον, με κατάστρωμα για εγκατάσταση καταπελτών και τοξοτών.

Το ροδιακό αντίστοιχο της λέμβου ήταν ητριημιολία, μία κατάφρακτη τριήρης με τη διάταξη των κωπηλατών της πειρατικής ημιολίας. Οι δύο επάνω σειρές ήταν μάλλον τοποθετημένες εναλλάξ, δηλαδή η δεύτερη κάτω από τα κενά της πρώτης, ενώ δεν είναι σίγουρο εάν η μισή τρίτη σειρά βρισκόταν στο πίσω μέρος του πλοίου, ώστε να υπάρχει χώρος για ταυτόχρονη χρήση κουπιών και ιστίων ή εάν αποτελούνταν αυτή από μικρότερα κουπιά τοποθετημένα στο μέσον των πλευρών του πλοίου.

Χρήση

Για κατασκόπευση, διάσπαση των εχθρικών αποκλεισμών και επικοινωνίες του στόλου.

Βιβλιογραφία

1. Σταινχάουερ Γ.,Ο πόλεμος στην αρχαία Ελλάδα, 2000.

   Πηγές

1. Πολύβιος, 16, 1.2-7.6

ΠΗΓΗ: http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p428.html

ΑΡΧΑΙΟ ΠΛΟΙΟ ΠΟΛΥΗΡΕΙΣ

Πολυήρεις

<>Τίτλος

Πολυήρεις

Κατηγορία

Αρχαία Πλοία

Χρονολόγηση

Ελληνιστική εποχή

Γενική εισαγωγή

Η ελληνιστική εποχή υπήρξε μία περίοδος επαναστατική ως προς την εξέλιξη των πολεμικών πλοίων. Σημαντικό δρόμο χάραξε στον τομέα αυτό, καθώς και σ' αυτόν της πολιορκητικής, ο Διονύσιος ο Α΄ των Συρακουσών, στον οποίο αποδίδεται η δημιουργία δύο νέων τύπων πλοίων, το 395 π.Χ., της τετρήρους και της πεντήρους. Τα πλοία αυτά χρησιμοποίησε και ο Αλέξανδρος στην πολιορκία της Τύρου.

Περιγραφή

Η τετρήρηςλόγω του χαμηλού κόστους κατασκευής και λειτουργίας της, αλλά και της ευελιξίας και της ταχύτητάς της, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής ιδιαίτερα στη Ρόδο και την Αίγυπτο. Διέθετε 88 κωπηλάτες σε αντίθεση με την τριήρη που διέθετε 170 και την πεντήρη που διέθετε 180. Το μειονέκτημά της ήταν ότι είχε μικρότερη αντοχή στη θάλασσα και ότι αδυνατούσε να αντιμετωπίσει την υψηλότερη πεντήρη.
Ένα ακόμη πλοίο της εποχής, δημιούργημα αυτό του Διονύσιου του Β΄, ήταν ηεξήρηςη οποία μαζί με τα δύο προηγούμενα κυριάρχησε στους ελληνιστικούς στόλους από τη ναυμαχία της Αμοργού το 322 π.Χ. έως τη ναυμαχία στο Άκτιο το 31 π.Χ.
Γενικά οι διάδοχοι του Αλεξάνδρου ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για τη δημιουργία όλο και μεγαλύτερων πολυήρων, με τις επτήρεις του Αντίγονου το 315 π.Χ., τις οποίες διαδέχονται οι οκτήρεις, οι εννήρεις, οι δεκήρεις, οι ενδεκήρεις, οι δεκατριήρεις έως και οι δεκαεξήρεις του Δημητρίου και οι εικοσήρεις και τριακοντήρεις του Πτολεμαίου του Β΄.
Τα πλοία αυτά θα έπρεπε προφανώς να είχαν περισσότερους από έναν κωπηλάτες σε κάθε κουπί. Έτσι η τετρήρης θα πρέπει να είχε δύο σειρές κουπιών με δύο κωπηλάτες σε κάθε κουπί, ενώ η πεντήρης και η εξήρης θα πρέπει να είχαν τρεις σειρές με 2+2+1 και 2+2+2 κωπηλάτες ανά κουπί αντίστοιχα. Τα τεράστια πλοία πάλι που ξεπερνούσαν τις οκτήρεις θα πρέπει να διέθεταν περισσότερες από μία σειρές κωπηλατών. Η χρησιμοποίηση περισσότερων κωπηλατών σε κάθε κουπί, παράλληλα με τον πολλαπλασιασμό της κινητήριας δύναμης, επέτρεψε στους στόλους να ξεπεράσουν το πρόβλημα της επάνδρωσης με ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό.
Στα χρόνια αυτά τοποθετείται και η δημιουργία ενός νέου, δίπρωρου σκάφους, ανάλογο με τα σημερινά καταμαράν. Αφορμή για κάτι τέτοιο αποτέλεσε η πρακτική της σύνδεσης δύο πλοίων, κάτι που συνηθιζόταν για τη μεταφορά πολιορκητικών μηχανών, πύργων ή γεφυρών. Στον τύπο αυτό ανήκαν τα πλοία που είχαν πάνω από 20 κωπηλάτες σε κάθε στίχο, όπως η εικοσήρης ή η τριακοντήρης. Το αποκορύφωμα των πλοίων του είδους αποτέλεσε η τεσσαρακοντήρης ναυς του Πτολεμαίου Φιλοπάτορος.

Χρήση

Τα μεγάλα ελληνιστικά πλοία μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πολύ καλύτερα τις ανοιχτές θάλασσες και να παρέχουν πρόσθετη προστασία από την εχθρική έφοδο και τον εμβολισμό. Παράλληλα, με την αύξηση του πλάτους της παρεξειρεσίας και του καταστρώματός τους μπορούσαν να μεταφέρουν πλέον ολόκληρο το στρατιωτικό σώμα, καθώς και πύργους και καταπέλτες.

Βιβλιογραφία

1. Σταινχάουερ Γ.,Ο πόλεμος στην αρχαία Ελλάδα, 2000.

   Πηγές

Πολύβιος, 16, 1.2-7.6

ΠΗΓΗ :http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p427.html

ΤΟ ΕΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΤΡΙΗΡΟΥΣ

Το έμβολο της Τριήρους - Ο εμβολισμός

<>Τίτλος

Το έμβολο της Τριήρους - Ο εμβολισμός (τριήρης)

Κατηγορία

Ναυτικός πόλεμος
Φωτογραφική - σχεδιαστική τεκμηρίωση / αναπαράσταση

Γενική εισαγωγή

Η τριήρης, παρά τα ελαττώματά της, παρέμεινε καθ' όλη τη διάρκεια της κλασικής αρχαιότητας το βασικό όπλο της ναυμαχίας. Ως όπλο του στόλου είχε ως βασικό στόχο της τον εμβολισμό του αντιπάλου, το αντίστοιχο δηλαδή του δορατισμού στη μάχη της φάλαγγος ή του κριού στην έφοδο κατά την πολιορκία.

Περιγραφή

Το έμβολο ήταν η ισχυρή, ξύλινη κατασκευή που αποτελούσε κατά κάποιο τρόπο τη συνέχεια της τρόπιδος. Ήταν στερεωμένο οριζοντίως στους κατώτερους ζωστήρες που απορροφούσαν το μεγαλύτερο μέρος της σύγκρουσης και καθέτως στο κοράκι της πλώρης με ένα ενδιάμεσο ξύλο. Η σύγχρονη επιστήμη θεωρεί ότι το έμβολο ήταν μία εξωτερική, ανεξάρτητη από το σκαρί του πλοίου προσθήκη στην πλώρη. Εάν δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο, με τις πιέσεις που θα δεχόταν η τριήρης, οριζόντιες και κάθετες από τον εμβολισμό και το βάρος του εμβολιζόμενου πλοίου, θα υπήρχε κίνδυνος το έμβολο να αποκολληθεί και έτσι το πλοίο να πάρει νερά.
Για την περαιτέρω αύξηση της δύναμης κρούσης, το ξύλινο έμβολο διέθετε μάλλον ένα είδος θήκης, ένα κοίλο, ορειχάλκινο έμβολο. Το χάλκινο έμβολο μάλιστα συμπληρώνονταν υψηλότερα με το παρεμβόλιον ,την εμπρόσθια κατάληξη των ανώτερων ζωστήρων.
Η μορφή του εμβόλου εξελίσσεται με το πέρασμα των χρόνων. Στα γεωμετρικά αγγεία απεικονίζεται μόνο σαν μία αιχμηρή κατάληξη, ενώ από το 725 π.Χ. και εξής καταλήγει σε μία κάθετη λάμα η οποία στον 6ο αιώνα παίρνει τη μορφή της κεφαλής κάπρου. Στην κλασική και ελληνιστική εποχή το μέτωπο κρούσης του εμβόλου απεικονίζεται ημικυλινδρικό ή σφηνοειδές και ενισχύεται με τρεις ισχυρές οριζόντιες λάμες, δίνοντας στην πλάγια όψη του τη μορφή τρίαινας.

Χρήση

Ο εμβολισμός είχε σαν στόχο του την αχρήστευση του εχθρικού πλοίου είτε μέσω της διάτρησης είτε μέσω της διάρρηξης των αρμών των σανίδων είτε τέλος μέσω της ανατροπής του πλοίου. Οι τριήρεις ως πολύ ελαφριά πλοία δεν βυθίζονταν, αλλά άρχιζαν να κάνουν νερά και έτσι έβγαιναν σύντομα εκτός μάχης. Οι μελετητές έχουν υπολογίσει ότι μία τρύπα περίπου 33 εκ. κάτω από τα ύφαλα είχε σαν αποτέλεσμα η τριήρης να πάρει μέσα σε 3 λεπτά 18 τόνους νερό, έχοντας καθίσει περίπου 20 εκ., γεγονός που καθιστούσε επικίνδυνους οποιουσδήποτε ελιγμούς.
Κατά τη διάρκεια του εμβολισμού, το επιτιθέμενο πλοίο διέτρεχε τον κίνδυνο είτε να σπάσει το έμβολό του είτε να μην μπορέσει να αποκολληθεί έγκαιρα από το εχθρικό πλοίο, με αποτέλεσμα να ακινητοποιηθεί από τους αντιπάλους. Ο κίνδυνος αυτός από το πλεύρισμα και την έφοδο του εχθρικού πληρώματος αποφεύγονταν μόνο με την ανατροπή του εχθρικού πλοίου. Το γεγονός αυτό επιτυγχάνονταν όταν ένα μεγαλύτερο πλοίο σήκωνε την κατάλληλη στιγμή την πλώρη ψηλά εμβολίζοντας το εχθρικό πλοίο με δύναμη πάνω από τα ύφαλα. Έτσι πολλά από τα μεγάλα αρχαία πλοία κατασκευάζονταν με την πλώρηανάστειρον, δηλαδή πολύ πιο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούσε προφανώς και ένα μακρύ παρεμβόλιον. Τα μικρότερα πλοία μπορούσαν να εμβολίσουν τον εχθρό χαμηλά κάτω από τα ύφαλά του, βουτώντας με την πλώρη,έμπρωρα δηλαδή.

Βιβλιογραφία

1. Σταινχάουερ Γ.,Ο πόλεμος στην αρχαία Ελλάδα, 2000.

   Πηγές

Πολύβιος, 16, 1.2-7.6

---

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΝΕΩΣΟΙΚΟΙ ΠΕΙΡΑΙΑ

Οι αρχαίοι Νεώσοικοι

Τα αρχαία νεώρια ήταν έτσι οργανωμένα ώστε να διαθέτουν όλες τις απαραίτητες στρατιωτικές υποδομές, με πιο εκτενή τα συμπλέγματα των νεωσοίκων (εικ. 3-5). Στις εγκαταστάσεις των νεωροίων περιλαμβάνονται πέρα από τους νεώσοικους και οι λεγόμενες σκευοθήκες. Τοπογραφικά τα νεώρια ήταν ενσωματωμένα στο σχέδιο της πόλης, όπως φαίνεται για παράδειγμα στον Πειραιά και τη Ρόδο, ενώ αποτελούσαν μία στρατιωτική έκταση όπου η ασφάλεια ήταν επιβεβλημένη. Έτσι ο ναύσταθμος οριοθετούνταν από το εμπόριον, αλλά και από το υπόλοιπο αστικό περιβάλλον κυρίως με εσωτερικά τείχη.

Οι νεώσοικοι χτίζονταν για να στεγάσουν τους στρατιωτικούς στόλους όταν δεν ήταν σε πόλεμο και έτσι έπρεπε τα πλοία να τραβηχτούν έξω από το νερό για την προστασία και τη συντήρησή τους. Οι πρώτοι νεώσοικοι που μαρτυρούνται είναι αυτοί της Σάμου του 530 π.Χ. υπό την εξουσία του τυράννου Πολυκράτη, πληροφορία που παίρνουμε από τον Ηρόδοτο (2. 159). Νεώρια όμως έχουν έρθει στο φως και στη Ζέα, στο Κίτιον, τη Νάξο της Σικελίας, την Κω, τη Ρόδο, τις Οινιάδες αλλά και αλλού. Επιπλέον υπήρχαν και μεμονωμένα νεώρια σκαλισμένα στο βράχο σε στρατηγικά σημεία που λειτουργούσαν ως ναυτικές βάσεις παρακολούθησης ή ως βασικά sea-lanes.

Οι νεώσοικοι ήταν μακρόστενα κτίρια με άνοιγμα προς τη θάλασσα με επικλινές έδαφος με κλίση προς το νερό, ώστε τα πλοία να τραβιούνται εύκολα στη στεριά. Οι μεμονωμένες αίθουσες των νεωσοίκων χωρίζονταν μεταξύ τους με κιονοστοιχία (Ζέα, Οινιάδες) ή συνεχόμενους τοίχους (Νάξος Σικελίας, Απολλωνία), χτισμένους ή σκαλισμένους στο βράχο. Τα πλοία τραβιόταν στη στεριά και έπειτα στερεώνονταν και δένονταν. Οι επικλινείς ράμπες ήταν κατασκευασμένες από πατημένο χώμα, από άμμο ή από λιθοδομή ή αποκλειστικά σκαλισμένες στο βράχο. Γενικώς οι υποδομές και η κατασκευή των αρχαίων νεωσοίκων μας παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την αρχαία τεχνολογία, αλλά και τη ναυτική αρχιτεκτονική, ενώ αποτελούν σήμερα τα μοναδικά υλικά κατάλοιπα τα οποία σε μεγάλο βαθμό πιστοποιούν και τα μεγέθη των αρχαίων πλοίων.

Ο τρόπος που σύρονταν τα πλοία στη στεριά έχει άμεση σχέση με τις ράμπες και με τις ξύλινες υποδομές σε σχέση με αυτές. Οι έρευνες που έχουν γίνει στις επικλινείς ράμπες έχουν φέρει στο φως τα αρχαιολογικά λείψανα για την εγκατάσταση ξύλινων τραβερσών (φαλάγγια), υποστηρίγματα για τις καρίνες των πλοίων ή επάλειψη του εδάφους με λιπαντικές ουσίες, πράγματα που δηλώνουν διαφορετική τεχνικά αντιμετώπιση της υπόθεσης κατά περίπτωση. Ένα σημαντικό επίσης θέμα προς διερεύνηση είναι η ανθρώπινη ή η μηχανική δύναμη η οποία απαιτούνταν για να μπορέσει να τραβηχτεί το πλοίο στη ράμπα, η προφανής χρήση μηχανών ή βαρούλκων, ο υπολογισμός της τριβής ανάμεσα στην καρίνα και το έδαφος, αλλά και η λίπανση του εδάφους.

Σε μία αθηναϊκή επιγραφή του 430 π.Χ. που όμως σώζεται αποσπασματικά αναφέρεται ότι χρειάζονταν 140 άνδρες για την ανέλκυση τριήρων και 120 τουλάχιστον για την καθέλκυσή τους, αλλά κάποιοι μελετητές θεωρούν πως αναφέρονται μόνο 40 ή 20.

Για την παρουσία βαρούλκων, το λιμάνι στους Θούριους φέρει τα λείψανα τριών βαρούλκων, με ιδιαίτερα μάλιστα ομαλή κλίση επιπέδων 1 προς 20. Ο Πλούταρχος αναφέρει σχετικά τη ρυμούλκηση τρικάταρτης ολκάδας από τον Αρχιμήδη με τη χρήση πολύσπαστου που ο ίδιος έθεσε σε λειτουργία. Ο Αθήναιος αναφέρει επίσης για τον Αρχιμήδη ότι καθέλκυσε από τη θάλασσα τη Συρακοσία με χρήση έλικος. Πιθανών στην εποχή του Ηροδότου να χρησιμοποιούνταν αύλακες για την ανέλκυση των πλοίων. Οι τριήρεις ανέλκονταν με την πρύμνη μπροστά για να μη φθείρεται το έμβολο και για να καθελκύονται έπειτα πιο εύκολα.

Ο Ιππώναξ ποιητής του 6ου αιώνα αναφέρεται στη χρήση μάλθης για την επάλειψη της τρόπιδας, ώστε να είναι υδατοστεγής και να βοηθά την ανέλκυση. Η λευκή υπαλοιφή των αθηναϊκών καταλόγων του 4ου αιώνα για τα πλοία ήταν ίσως κερί ή ρητίνη αναμεμειγμένη με ασβέστη ή λίπος. Ο Πλίνιος αναφέρει τη χρήση της ζώπισσας, ενός μείγματος πίσσας, κεριού και αλατιού για την επάλειψη των πλοίων. Οι λιπαντικές ουσίες γενικά χρησιμοποιούνταν για την ευκολότερη ανέλκυση των πλοίων. Από τις πηγές αναφέρεται επίσης η κάννη, κάλαμος, σε σχέση με τους νεώσοικους και πρόκειται ίσως για τα καλάμια τα οποία με βάση τον Πλίνιο τοποθετούνταν κοπανισμένα ανάμεσα στα κενά των πλοίων για στεγανοποίηση. Τα καλάμια μπορεί επίσης να χρησιμοποιούνταν και για να μειώνονται οι τριβές κατά την ανέλκυση. Σε ορισμένους πάλι νεώσοικους που ήταν λαξευμένοι στο βράχο επάνω στο επικλινές επίπεδο βρέθηκε κεντρική αυλάκωση για την τρόπιδα του πλοίου, ενώ πιθανόν να μεσολαβούσε και ξύλινη κάλυψη.

Ο Παυσανίας αναφέρεται στους νεώσοικους του Πειραιά, με την έκφραση "υπήρχαν ακόμη ως τις μέρες μου", μαρτυρώντας έτσι ότι βρήκε κάποιους σε λειτουργία αν και η Αθήνα ήταν πλέον υπό ρωμαϊκή διοίκηση, καθώς εξακολουθούσε να διατηρεί δημόσια πλοία και νεώσοικους. Ως τις αρχές ακόμη του 20ου αιώνα διατηρούνταν σαφή τα λείψανα των νεωσοίκων και στα τρία λιμάνια του Πειραιά, αλλά κυρίως σε αυτό της Ζέας και της Μουνιχίας, με τις επικλινείς χτιστές ή σκαλιστές στο βράχο κρηπίδες, επάνω στις οποίες ανέλκονταν τα πλοία, τις κιονοστοιχίες που διαχώριζαν τους νεώσοικους και τον χτιστό τοίχο προς το μέρος της ξηράς.

Από επιγραφή του 4ου αιώνα πληροφορούμαστε για 196 νεώσοικους στη Ζέα, 94 στον Κάνθαρο και 82 στη Μουνιχία, συνολικά δηλαδή 372 νεώσοικους. Ο Ισοκράτης μαρτυρεί πως οι Αθηναίοι είχαν ξοδέψει πάνω από χίλια τάλαντα για τους νεώσοικους στον 5ο αιώνα. Στη Ζέα στα αβαθή κράσπεδα του κυκλικού λιμανιού, όπου και βρισκόταν το κύριο στρατιωτικό λιμάνι, υπήρχαν πάρα πολλοί νεώσικοι, σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου.

Στους νεώσοικους υπήρχε επιμήκης χτιστή κρηπίδα ή και σκαλισμένη στο βράχο για κάθε πλοίο, με αυλακιά στη μέση για να εισχωρεί η ράχη της καρίνας. Στη στενή αυτή επικλινή προς τη θάλασσα κρηπίδα με ύψος μικρότερο του ενός μέτρου ανασύρονταν το πλοίο. Δεξιά και αριστερά κάθε κρηπίδας υπήρχε ανά μία κιονοστοιχία με αράβδωτους, λίθινους κίονες. Οι στέγες ήταν ξύλινες, αμφικλινείς, συνεχόμενες, όπου η μία κιονοστοιχία στήριζε τη ράχη της επιμήκους στέγης και η επόμενη την κοιλότητα, όπου ήταν η υδρορρόη.

Η σειρά των νεωσοίκων τελείωνε προς το μέρος της ξηράς σε μακρύ τοίχο, με πάχος 75 εκατοστά. Ο τοίχος αυτός απείχε από τη θάλασσα όσο το μήκος ενός πλοίου. Το πλάτος κάθε νεωσοίκου ήταν 6,5μ. Σε κάθε νεώσοικο ανέλκονταν μόνο μία τριήρης με μήκος από 32 έως 35 μέτρα. Τα μικρά πλοία χωρούσαν και ανά δύο μέσα στο νεώσοικο, κατά μήκος.

Το όνομα του πλοίου ήταν αυτό που ονομάτιζε και το νεώσοικό του. Από επιγραφή που ήρθε στο φως μαθαίνουμε ονόματα όπως Δανάη, Παγκράτεια, Ταυροπόλη κτλ.

Τον καιρό του Ευβούλου, στη δεκαετία μετά το 355, οι Αθηναίοι θέλοντας να τονώσουν την κίνηση στο λιμάνι της Ζέας, μετέφεραν εκεί μέρος των πολεμικών πλοίων από τον Κάνθαρο, οπότε και αποφασίστηκε το χτίσιμο της λίθινης σκευοθήκης, γνωστή ως η Σκευοθήκη του Φίλωνος.

Στοά Φίλωνος

Χρονολόγηση

Η κατασκευή της Σκευοθήκης του Φίλωνα ξεκίνησε στα 346 π.Χ. Οι εργασίες της οικοδόμησης σταμάτησαν λίγο πριν από τη σύγκρουση με το Φίλιππο στη Χαιρώνεια και συνεχίστηκαν με τη φροντίδα του Λυκούργου λίγο μετά το 338 π.Χ. τελειώνοντας το 330 ή 329 π.Χ.

Διαστάσεις

Οι διαστάσεις του οικοδομήματος με βάση τη σχετική επιγραφή που έχει έρθει στο φως ήταν:

• Πλάτος 55 πόδια
• Μήκος 4 πλέθρα, δηλαδή 400 πόδια

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του κτηρίου που επέτρεψαν την αποκατάσταση της κάτοψης δίνουν διαστάσεις:

• 18x131μ. σε απόλυτη δηλαδή συμφωνία με την επιγραφή.

Τόπος προέλευσης

Λιμάνια αρχαίας Αττικής

Φωτογραφική - σχεδιαστική τεκμηρίωση / αναπαράσταση

Παπαχατζής: εικ. 33-38, Τσούλη: εικ. 1- 6

Γενική εισαγωγή

Η απόφαση για το χτίστιμο της στοάς του Φίλωνος πάρθηκε λίγο μετά την κατάληψη της Ολύνθου από το Φίλιππο εν όψει του πολέμου με τους Μακεδόνες, ο οποίος φαινόταν αναπόφευκτος. Η μνημειακή αυτή λίθινη σκευοθήκη οφείλει το όνομά της στον αρχιτέκτονα Φίλωνα Εξηκεστίδου από την Ελευσίνα, γεγονός που αναφέρεται στη μαρμάρινη ενεπίγραφη στήλη που βρέθηκε το 1982 στον Πειραιά στη βόρεια πλευρά του λιμανιού της Ζέας, στην αρχή της ανηφοριάς προς το λόφο του Προφήτη Ηλία, όπου και σημειώνεται στο τοπογραφικό σχέδιο του Πειραιά και η εν λόγω σκευοθήκη.
Παρότι δεν βρέθηκαν τα θεμέλια του κτιρίου, χάρη στην επιγραφή μπορεί να αναπαρασταθεί με ακρίβεια ολόκληρο το κτίριο.

Περιγραφή

Με βάση τη μαρμάρινη επιγραφή η Σκευοθήκη θα οικοδομούνταν "εν Ζείαι", πίσω από τους νεώσοικους, αρχίζοντας με ένα πρόπυλο της περιοχής του λιμανιού, προς το μέρος της αγοράς. Για τη θεμελίωση του κτιρίου ο φυσικός βράχος διαμορφώθηκε επίπεδος και οριζοντιώθηκε σε βάθος τριών ποδών από το ψηλότερο σημείο του χώρου, ενώ οι υψομετρικές διαφορές εξομαλύνθηκαν με την κατασκευή θεμελιώσεων μεγαλύτερου ύψους.
Εσωτερικά το κτίριο με βάση την επιγραφή θα χωρίζονταν σε τρία κλίτη με δύο κιονοστοιχίες από 35 κίονες η κάθε μία, με μεσοκιόνιο διάστημα 3,50μ. Το κεντρικό κλίτος θα είχε πλάτος 20 πόδες και τα δύο πλαϊνά από 15, που σημαίνει 4,90μ. και 6,55μ. αντίστοιχα.
Το δάπεδο του κτιρίου εσωτερικά θα γινόταν πλακόστρωτο. Για τους τοίχους και τους κίονες θα χρησιμοποιούνταν ακτίτης λίθος, ενώ για τα κιονόκρανα μάρμαρο Πεντέλης, όπως και για τις παραστάδες.
Η επιγραφή επίσης ορίζει ότι θα αφεθούν ανοίγματα για θύρες, δύο σε κάθε άκρο, ότι μεταξύ των θυρών θα οικοδομηθεί τοίχος πλάτους δύο ποδών εξωτερικά και βάθους δέκα ποδών στην εσωτερική πλευρά και ότι ο τοίχος προς τον οποίο θα άνοιγε η κάθε θύρα θα στρέφεται κατ' ορθή γωνία έως τους πρώτους κίονες. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά λείψανα το κάθε θυραίο άνοιγμα καταλάμβανε όλο το πλάτος του κεντρικού κλίτους και διαιρούνταν μ' ένα τοιχίο μήκους 10 ποδών σε δύο διαμερίσματα που αντιστοιχούσαν στα δύο θυραία ανοίγματα. Οι πόρτες θα ήταν ξύλινες με ύψος περίπου 5μ. με μπρούτζινη επένδυση στην εξωτερική τους επιφάνεια. Οι τοίχοι του κτιρίου θα είχαν ύψος 8,37μ., στο οποίο πρέπει να προστεθεί και το ύψος των τριγλύφων που θα έμπαιναν στο πάνω μέρος όλων των πλευρών. Για τις στενές πλευρές προβλέπονταν ανά τρία μικρά παράθυρα, ενώ για τις μακρές πλευρές 36.
Η στέγη του κτιρίου θα ήταν ξύλινη, αμφικλινής, με πήλινα κεραμίδια. Οι πληροφορίες που δίνονται σχετικά με την κατασκευή της παρουσιάζουν ιδιαίτερο τεχνικό ενδιαφέρον. Στους στίχους 45-59 αναφέρεται πως πάνω από τα επίκρανα των εσωτερικών πεσσόσχημων στηριγμάτων θα τοποθετούνταν πάνω από 18 ξύλινα επιστύλια σε κάθε κιονοστοιχία, πάνω δε από το κεντρικό κλίτος θα τοποθετούνταν και μεσόμνες των ίδιων διαστάσεων. Πρόκειται για την αττική λέξη μεσόμνη που σημαίνει το εγκάρσιο ξύλο που βαίνει από το ένα επίκρανο στο άλλο συνδέοντας τα εσωτερικά στηρίγματα των οικοδομημάτων. Πάνω από αυτές θα τοποθετούνταν υποστηρίγματα, τα υποθήματα, και έπειτα τα κορυφαια, οι κορυφαίες δηλαδή δοκοί της στέγης. Τα κορυφαια θα συναρμόζονταν κατά διαστήματα επί των μεσομνων με κερκίδες, δηλαδή περόνες. Από πάνω θα τοποθετούνταν σφηκίσκοι, δηλαδή τα μεγάλα κεκλιμένα δοκάρια των ζευκτών της στέγης, αφήνοντας μεταξύ τους διαστήματα πέντε παλαμών. Έπειτα θα ακολουθούσαν οι ιμάντες δηλαδή οι σανίδες, τοποθετημένοι ανά διαστήματα πλάτους τεσσάρων δακτύλων και τα καλύμματα, καρφωμένα με σιδερένια καρφιά. Τα καλύμματα είναι οι καλυπτήριες σανίδες που τοποθετούνταν επί των σφηκίσκων των ζευκτών της στέγης και σχημάτιζαν το δάπεδο υποδοχής ενός στρώματος κονιάματος ή ωμού πηλού αναμεμειγμένου με άχυρο, ως υπόθημα για τις πήλινες κεράμους. Ακολουθούσε η κεράμωση της στέγης με κορινθιακούς κεράμους.

Χρήση

Το κτίριο της Σκευοθήκης προορίζονταν για τη φύλαξη των εξαρτημάτων των πλοίων που ελλιμενίζονταν στη Ζέα, όπως για τα ιστία (πανιά), τα πρυμνήσια, και γενικά τα χοντρά και τα λεπτότερα σκοινιά των ιστίων. Τα κοινά κουπιά των ερετών, τα πλατιά των πηδαλιούχων και οι ιστοί που αφαιρούνταν κατά την ανέλκυση των πλοίων, φυλάσσονταν επίσης στους νεώσοικους σε κτίρια όπως το συγκεκριμένο. Η εν λόγω επιγραφή μάλιστα αναφέρεται και στην ύπαρξη δευτέρου ορόφου στα πλευρικά κλίτη του κτιρίου με διαμόρφωση ραφιών σε δύο σειρές, παράλληλα με κατασκευή κλιμάκων πρόσβασης στα ράφια αυτά. Η επιγραφή μιλάει επίσης και για 134 κιβώτια για τη φύλαξη των ιστίων και των λοιπών υφασμάτων ισάριθμων πλοίων. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στα πολεμικά πλοία που κατασκευάστηκαν στην Αθήνα στο διάστημα 357/6-325/4 π.Χ.
Η μεγάλη αυτή λιθόκτιστη σκευοθήκη θα πρέπει να χρησίμευε όχι μόνο για τα σκεύη των 196 πλοίων της Ζέας, αλλά και ως αποθήκη καινούργιων υλικών για την αντικατάσταση των παλιών, φθαρμένων εξαρτημάτων των πλοίων. Μία τριήρης για παράδειγμα είχε 170 κουπιά και φυσικά αυτά τα οποία θα αχρηστεύονταν δεν θα μπορούσαν να παραγγελθούν τη στιγμή που θα χρειάζονταν, αλλά θα έπρεπε να υπάρχουν αποθηκευμένα σε μία ανάλογη αποθήκη. Μία αποθήκη υλικού θα έπρεπε να είναι στη διάθεση των τριηραρχών με ένα απόθεμα καινούργιων κουπιών, κρίκων και σκοινιών των ιστίων, πηδαλίων, αγκυρών, κοντών, "κλιμακίδων" και πλευρικών φραγμάτων των πλοίων. Έτσι όταν ελλιμενίζονταν μία καινούργια τριήρης ή μόλις "εθαλάσσευε" μία παλιά, οι τριήραρχοι θα παραλάβαιναν από τη σκευοθήκη τα κατάλληλα εξαρτήματα του πλοίου.
Το μεγαλοπρεπές αυτό κτίριο σχεδιάστηκε σκόπιμα τόσο μεγάλο ώστε να λειτουργήσει ως σύμβολο της ναυτικής κυριαρχίας της Αθήνας, όντας ένα από τα επιφανέστερα δημόσια οικοδομήματά της.

Βιβλιογραφία

1. Παπαχατζής Δ. Ν., Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά, Τόμος 1ος, Αθήνα 1994.
2. Τσούλη Μ., "Στήλη από υμήττειο μάρμαρο, στην οποία δίδονται οι προδιαγραφές για την οικοδόμηση λίθινης σκευοθήκης στον Πειραιά, 40-51, στο Κατάλογος της έκθεσης Αρχαίες Ελληνικές Επιγραφές Τεχνολογικού Περιεχομένου, Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, Επιγραφικό Μουσείο, 2002.

Πηγές

Παυσανίας Ι, 1, 2.

 

Χρήση

Για τη φύλαξη και τη στάθμευση των αρχαίων πλοίων

Βιβλιογραφία

1. Baika K., "Military Harbourworks in ancient Mediterranean: Technological aspects of their development and function", 588-597, στο Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, 2ο Διεθνές Συνέδριο, Πρακτικά, Αθήνα 2006.
2. Παπαχατζής Δ. Ν., Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά, Τόμος 1ος, Αθήνα 1994.

Πηγές

Παυσανίας Ι, 1, 2.

"Όταν όμως έγινε άρχοντας ο Θεμιστοκλής, έκανε τον Πειραιά επίνειο των αθηναίων, γιατί και καταλληλότερος του φαινόταν για όσους προσήγγιζαν από τη θάλασσα και τρία λιμάνια είχε αντί του ενός του Φαλήρου. Υπήρχαν και μέχρι των ημερών μου νεώσοικοι…"

ΠΗΓΉ :http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p442.html

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΗΝ ΜΑΡΙΝΑ ΤΗΣ ΖΕΑΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΑ ΝΕΑ 29-1-2004


EPEYNEΣ ΣTH MAPINA ZEAΣ
Aλλάζει... μήκος η τριήρης!
Nέες αρχαιολογικές έρευνες στη μαρίνα Zέας αλλάζουν τα ώς σήμερα δεδομένα για το μήκος της αρχαίας τριήρους
ΜΑΙΡΗ ΑΔΑΜΟΠΟΥΛΟΥ

Το τμήμα του νεωσοίκου «H» που εντοπίστηκε κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας μαζί με τα κατάλοιπα που είχαν βρεθεί στο υπόγειο του κτιρίου της οδού Σηραγγίου (φωτογραφία) προσφέρουν στους αρχαιολόγους νέα δεδομένα για το μήκος της αρχαίας τριήρους
Το πλοίο πάνω στο οποίο βασίστηκε η παντοδυναμία της αθηναϊκής δημοκρατίας στην αρχαιότητα - η τριήρης - δεν είχε μήκος 37 μ., όπως πίστευαν οι ερευνητές μέχρι σήμερα, αλλά 44,7 μ. Αυτό τουλάχιστον διαφαίνεται από αρχαιολογική έρευνα που γίνεται για πρώτη φορά στο ανατολικό τμήμα του λιμανιού της Ζέας και έφερε στο φως τα υποθαλάσσια ίχνη των αρχαίων νεωσοίκων, των ναυπηγείων όπου στεγάζονταν και συντηρούνταν τα αρχαία πλοία.
«Το μήκος της τριήρους με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν από την έρευνά μας στους νεωσοίκους του 4ου αι. π.X. μπορεί να κυμαινόταν από 42,7 μ. - στην περίπτωση που το χάλκινο έμβολο του πλοίου βρισκόταν κάτω από τη στέγη του κτιρίου - έως 44,7 μ. στην περίπτωση που το έμβολο βρισκόταν εκτός», εξηγεί στα «NEA» ο Δανός αρχαιολόγος Μπγιορν Λοβέν, που ηγείται διεθνούς ερευνητικής ομάδας (με τη συμμετοχή δύο Ελλήνων, των Ιωάννη Τριανταφυλλίδη και Ευαγγελίας Φράγκου), η οποία διενεργεί την ανασκαφή που πραγματοποιείται από το εν Αθήναις Ινστιτούτο της Δανίας σε συνεργασία με την B' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και την Εφορεία Εναλίων.

Αναπαράσταση, με βάση τα έως σήμερα δεδομένα των αρχαιολογικών ευρημάτων, των αρχαίων ναυπηγείων (νεωσοίκων) του Πειραιά, που εκτίθεται στο Ναυτικό Μουσείο
Τη λύση στο αίνιγμα των πραγματικών διαστάσεων των λιμενικών εγκαταστάσεων έδωσε ο νεώσοικος «H», τα ίχνη του οποίου είχαν ήδη εντοπιστεί στο υπόγειο του κτιρίου επί της οδού Σηραγγίου και αποτελούσε έναν από τους 196 που διέθετε το λιμάνι περί το 330 π.X. H ηλεκτρονική αποτύπωσή του, όμως, και η υποβρύχια ανασκαφή του υπόλοιπου τμήματός του τον κατέστησαν τον μοναδικό που το μήκος του υπολογίστηκε με ακρίβεια.
«Πρόκειται για μια σημαντική έρευνα, που προσφέρει σημαντικά στοιχεία όχι μόνον για το συνολικό μήκος των νεωσοίκων, που δεν είχε μετρηθεί ποτέ, αλλά και για το μήκος της τριήρους», επισημαίνει ο προϊστάμενος της B' ΕΠΚΑ, Γιώργος Στάινχαουερ.
H πρώτη βουτιά έγινε το 1999 από τον Μπγιορν Λοβέν, όπου ανάμεσα σε ίζημα πάχους έως και 30 εκ., απόβλητα και σκουπίδια εντόπισε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και ίχνη θεμελίων πάνω στον βράχο. Οι συστηματικές έρευνες, ωστόσο, άρχισαν από το 2000 και η τελευταία φάση ολοκληρώθηκε μόλις τον Νοέμβριο. Στα σχέδια της ερευνητικής ομάδας είναι η συνέχιση των ερευνών στην περιοχή και στόχος τους η αποκάλυψη ίχνη νεωσοίκων του 5ου αιώνα π.X.
Νέες πλωτές προβλήτες
Στο μεταξύ επέκταση των πλωτών προβλητών της μαρίνας Ζέας για την εξυπηρέτηση μικρών σκαφών ενέκρινε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Στην περιοχή προβλέπεται επίσης η κατασκευή ξύλινου διαδρόμου μήκους 180 μ. για περίπατο, όπως και καθαρισμός της λιμενολεκάνης στο κέντρο του λιμανιού και όχι κοντά στις ακτές, ώστε να μη θιγούν τα σημεία όπου έχουν εντοπιστεί οι απολήξεις των αρχαίων νεωσοίκων.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΩΣΟΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΑ ΝΕΑ : 7-9-1999


ΝΕΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ­ ΚΥΡΙΩΣ ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΤΙΡΙΑ ­ ΣΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ: Η ΜΑΚΡΑ ΣΤΟΑ, ΤΜΗΜΑ ΤΩΝ ΜΑΚΡΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΩΣΟΙΚΟΙ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΩΣ
Ο Πειραιάς της κλασικής αρχαιότητας αποκαλύπτεται
Σήμερα μπορούμε να δούμε στο φως του ηλίου τα ευρήματα τριών διαφορετικών, αλλά σημαντικών δημοσίων κτιρίων του αρχαίου Πειραιά που έφερε πρόσφατα στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Μεθαύριο, οι νεώσοικοι της Μουνυχίας, η Μακρά Στοά στο κεντρικό λιμάνι και ένα τμήμα των Μακρών Τειχών στον Ταύρο θα συμβιώνουν με την εποχή μας, στα υπόγεια και τις πρασιές σύγχρονων οικοδομών.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

Η αρχαιολόγος Μαρία Πετριτάκη δείχνει τους νεωσοίκους της Μουνυχίας λίγες ημέρες μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφής τους στο Μικρολίμανο
Στόλος, εμπόριο, οχύρωση, οι τρεις λέξεις-κλειδιά που περικλείουν τα χαρακτηριστικά του αρχαίου Πειραιά, τεκμηριώνονται τώρα και ανασκαφικά χάρη στα νέα ευρήματα.
Αρχαία σπίτια, τάφοι, στέρνες, λατομεία απασχολούν τη σκαπάνη δεκάδων σωστικών ανασκαφών που προκαλεί η ανοικοδόμηση του Πειραιά. Δημόσια κτίρια, όμως, πολύ σπάνια έρχονται στο φως. Τα τελευταία χρόνια, ταυτόχρονα σχεδόν, αποκαλύφθηκαν τρία και πολύ σημαντικά. Επιπλέον, είναι όλα της κλασικής εποχής.
Στο Πασαλιμάνι, οι νεώσοικοι της Μουνυχίας αποτελούν το πρώτο απτό δείγμα μιας τεράστιας σειράς υποστέγων θαλάμων για τη φύλαξη του αρχαίου αθηναϊκού στόλου που βρέθηκε σ' αυτό το λιμάνι. Στο κεντρικό λιμάνι, στη συμβολή της οδού Γούναρη με την παραλιακή Λεωφόρο Ποσειδώνος, αποκαλύφθηκε τμήμα μήκους 27,5 μ. της μεγαλύτερης εμπορικής στοάς του Πειραιά στην αρχαιότητα: της Μακράς Στοάς, όπου διεξαγόταν το εμπόριο του σίτου.
Στον Ταύρο, απέναντι από τις γραμμές του Ηλεκτρικού, ένα μικρό οικόπεδο της οδού Θεσσαλονίκης 274 έκρυβε ένα άψογα διατηρημένο τμήμα της θεμελίωσης των Μακρών Τειχών.
Για τη σημασία των ευρημάτων, η ανασκαφέας αρχαιολόγος της Β' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μαρία Πετριτάκη συνοψίζει:
«Με την αποκάλυψή τους επαληθεύουν τις μεταφερόμενες από τις αρχαίες πηγές και τις επιγραφικές μαρτυρίες πληροφορίες μας για την τοπογραφία του άστεως του Πειραιά, συνιστούν κατάλοιπα μνημείων με ιστορική αντιστοίχιση, με όλες τις σηματοδοτήσεις που αυτό συνεπάγεται, και φωτίζουν το καθένα με τη δική του δυναμική πτυχές της ζωής του αθηναϊκού ναυστάθμου».
Στον ναύσταθμο
Πολύ πριν το Πασαλιμάνι ή Μικρολίμανο γίνει διάσημο για τις ψαρόβαρκες και τις ταβέρνες του, το λιμάνι της Μουνυχίας, όπως λεγόταν στην αρχαιότητα, ήταν το καμάρι της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Στέγαζε κυριολεκτικά και αποκλειστικά καράβια του αθηναϊκού στόλου. Όταν δεν ήταν αγκυροβολημένα ­ δεν θαλάσσευαν ­ ήταν αραγμένα και στεγασμένα στους 82 νεωσοίκους, μια σειρά από καλοφτιαγμένα κτίρια με τη μορφή υποστέγων περιμετρικά του λιμανιού, στην ίδια θέση με τις σημερινές ταβέρνες. Αυτές οι πολύτιμες στρατιωτικές εγκαταστάσεις προστατεύονταν από ένα δικό τους τείχος, που βρέθηκε μαζί με τους νεωσοίκους. Δύο πύργοι πλαισίωναν τη στενή είσοδο της Μουνυχίας, ενώ στο ύψωμα όπου βρίσκεται τώρα ο Ναυτικός Όμιλος υψωνόταν το ιερό της Μουνυχίας Αρτέμιδος, που προστάτευε τα ταξίδια.
Μέχρι το 1997 κανένας νεώσοικος στο συγκεκριμένο λιμανάκι δεν είχε την τύχη να αποκαλυφθεί ­ εκτός από κάποιες ενδείξεις που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια εκσκαφών για δημόσια έργα. Τα μόνα λείψανα νεωσοίκων του Πειραιά, που ήταν γνωστά, βρίσκονταν σε υπόγειο πολυκατοικίας στο διπλανό λιμάνι της Ζέας.
Όταν το 1997 η αρχαιολόγος Μαρία Πετριτάκη ξεκίνησε την ανασκαφική έρευνα σε μεγάλο οικόπεδο ακριβώς απέναντι από τη θάλασσα, στο Πασαλιμάνι, στην ακτή Κουμουνδούρου 22, ήταν αναμενόμενη η εύρεση αρχαιοτήτων.
Και πράγματι, στο επόμενο διάστημα, αποκαλύφθηκε μια σειρά από τέσσερις νεωσοίκους, ο ένας δίπλα στον άλλο να «κατεβαίνουν», με χαμηλή κλίση υπό γωνίαν 12-13 μοιρών σε ορατό μήκος 21 μ. και κατόπιν να βυθίζονται και να χάνονται κάτω από την άσφαλτο, προς τη μεριά της παραλίας. «Αν λάβουμε υπόψη την απόσταση που μεσολαβεί μέχρι τη σημερινή ακτογραμμή, και που είναι περίπου 44,5 μέτρα, λογικά οι νεώσοικοι είχαν μήκος περί τα 40 μέτρα, ώστε να χωρά μια τριήρης, που είχε μήκος 35-37 μέτρα περίπου», μας εξηγεί η αρχαιολόγος.
«Στους νεωσοίκους οι οποίοι ανασκάφηκαν διατηρούνται οι βάσεις των παράλληλων κιονοστοιχιών, οι οποίες στήριζαν την ξύλινη δίρριχτη στέγη ενός εκάστου. Ανάμεσά τους η θεμελίωση της επικλινούς λίθινης κρηπίδας, η οποία θα έφερε ξύλινο επίκτισμα με εγκάρσιες δοκούς για την ανέλκυση - καθέλκυση των πλοίων και ο ενιαίος τοίχος ο οποίος τους έκλεινε πίσω. Οι διαχωριστικοί τοίχοι των ομοτεγών, όπως αναφέρονται στις επιγραφές, νεωσοίκων πρέπει να ήσαν ξύλινοι».

Οι νεώσοικοι του ναυστάθμου της κλασικής Μουνυχίας βρέθηκαν στην παραλία του Μικρολίμανου
Η μεγάλη κλίση στις ράμπες έχει δική της εξήγηση. «Δυσκόλευε μεν την ανέλκυση των πλοίων, που γινόταν από την πλευρά της πρύμνης, με χαμουλκές μηχανές ­ τα βαρούλκα ­, αλλά έκανε εύκολη την καθέλκυση», εξηγεί η αρχαιολόγος. «Ένα πρόβλημα προς διερεύνηση είναι το μικρό πλάτος των θαλάμων (5,20 μ.), αλλά και η υπερβολική κλίση που δόθηκε στις ράμπες κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Στα ερείπια που βλέπουμε, διακρίνονται σαφώς και υπερισχύουν τα λείψανα της κλασικής αρχαιότητας, όμως οι νεώσοικοι, αφού καταστράφηκαν από τον Σύλλα το 86 π.Χ. επαναχρησιμοποιήθηκαν, μετασκευάσθηκαν και επεκτάθηκαν με προσθήκες στις δύο κιονοστοιχίες. Υπάρχει άλλωστε και η μαρτυρία του Παυσανία, τον 2ο αιώνα μ.Χ., που είδε ότι κάποιοι απ' αυτούς σώζονταν και χρησιμοποιούνταν στις ημέρες του.
­ Ποια είναι η σημασία της ανακάλυψης αυτών των νεωσοίκων και τι μέλλει γενέσθαι;
«Είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα, επειδή φωτίζει πολύπλευρα τις γνώσεις μας τόσο για το ίδιο το αντικείμενο όσο και για την ανασύνθεση του ιστορικού πλαισίου δράσης και λειτουργίας του αθηναϊκού στόλου», απαντά η κ. Μαρία Πετριτάκη.
Η ανασκαφή ξεκίνησε το 1997 με έξοδα των ιδιοκτητών του οικοπέδου και εξελίχθηκε σε μία συστηματική έρευνα. Η δαπάνη για απαλλοτρίωση του χώρου θα ήταν τεράστια. Επελέγη λοιπόν μια λύση συμβιβαστική, συνύπαρξης. Οι νεώσοικοι θα διατηρηθούν στον υπόγειο και ημιυπόγειο χώρο της οικοδομής, «με σύσταση δουλείας υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου». Θα έχουν τη δική τους ανεξάρτητη είσοδο και θα διαμορφωθούν σε στεγασμένο αρχαιολογικό χώρο, ύψους 2-3 μ., που θα αερίζεται και θα φωτίζεται από φυσικές και τεχνητές πηγές.
Στα Λεμονάδικα
Το αρχαίο εμπορικό λιμάνι του Πειραιά, ο Κάνθαρος, βρισκόταν όπου και το σημερινό κεντρικό λιμάνι και μπροστά στην παραλία εκτεινόταν το Εμπορείο, μια ιδιαίτερη παραθαλάσσια ζώνη που χωριζόταν από την πόλη με δρόμους και χαρακτηριζόταν από πέντε στοές «κύκλων του λιμένος». Γωνία Γούναρη και Λεωφ. Ποσειδώνος, εκεί που υψωνόταν μέχρι πρόσφατα το παλιό ξενοδοχείο «Κοντινένταλ», ιδιοκτησίας του Τζανείου Νοσοκομείου, η έρευνα για τη θεμελίωση πολυώροφου κτιρίου τον χειμώνα του '98 έφερε στο φως ένα τμήμα της Μακράς Στοάς, που διασχίζει διαγώνια το οικόπεδο, σε μήκος, επί του παρόντος, 27,5 μ. «Έχουμε τη θεμελίωση του μπροστινού τοίχου, την είσοδο της στοάς και πίσω εναλλάσσονται 7 στενόμακροι και περίπου τετράγωνοι χώροι με μια σχετική κανονικότητα», εξηγεί η κ. Πετριτάκη. Τα διαμερίσματα αυτά πρέπει να ήταν χώροι αποθήκευσης και στέγασης υπηρεσιών, που είχαν σχέση με τη διάθεση του σίτου. Η στοά αυτή προχωρούσε πολύ και γι' αυτό ονομάστηκε Μακρά ή Μεγάλη και φαίνεται για πρώτη φορά. Η κ. Πετριτάκη, από την ταράτσα μιας γειτονικής πολυκατοικίας, μας δείχνει την κάτοψη του αρχαίου κτιρίου, που είναι τώρα σχεδόν βυθισμένο σε λιμνάζοντα νερά ­ καθώς βρίσκεται λίγες δεκάδες μέτρα από το λιμάνι. Η σωστική ανασκαφή ξεκίνησε πέρυσι με τη συνεχή άντληση των υδάτων και θα συνεχισθεί φέτος κάτω από τις ίδιες, δύσκολες συνθήκες, που καθιστούν επιπλέον προβληματική τη διατήρηση των αρχαίων.
­ Γιατί είναι σημαντικό το εύρημα;
«Μια Μακρά Στοά αναφέρεται στο λιμάνι του Κανθάρου από τον 5ο π.Χ. αιώνα και σύμφωνα με αρχαίο σχόλιο στους "Αχαρνής" του Αριστοφάνη την έκτισε ο Περικλής», λέει η κ. Πετριτάκη. Ο Θουκυδίδης όμως στη διεξοδική εξιστόρηση της οχύρωσης της Ηετιώνειας από μερίδα των Τετρακοσίων το 411 π.Χ., μας μεταφέρει ότι οι ίδιοι έκτισαν και στοά, η οποία ήταν «μεγίστη», «εγγύτατα του τείχους» και συνεχόμενη με την περιοχή των οικοδομημάτων του Πειραιά ώστε να ελέγχουν την εισαγωγή, τη διάθεση και την εμπορία του σίτου. Η ίδια στοά, αργότερα, ονομάζεται και Αλφιτόπολις από «τα άλφιτα» ­ άλευρο χοντροκομμένο.

Η Μακρά Στοά του Πειραιά ήρθε πρόσφατα στο φως. Βρίσκεται απέναντι στα Λεμονάδικα, αποκαλύπτοντας τη συνέχεια μιας ιστορίας εμπορικής δραστηριότητας στον ίδιο τόπο εδώ και 2.500 χρόνια
Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε τον Πειραιά, η αγορά εξυπηρετούσε πλέον μόνο τους γύρω κατοίκους, ενώ η Μακρά Στοά ήταν μία από τις πέντε στοές του Εμπορείου. Στοιχεία αναφοράς για τις στοές της εμπορικής ζώνης, που είχε έκταση 1,5 τετραγωνικό χιλιόμετρο, έχουν βρεθεί και αλλού. Έχουν επίσης βρεθεί «όροι» και επιγραφές, όρος Εμπορείου στην οδό Σαχτούρη, όρος Πορθμείου εκεί όπου αγκυροβολούσαν τα πλοία κ.ά. Μετά την ανακάλυψή της αρχίζει σύντομα η διερεύνηση ενός κοντινού οικοπέδου στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο ­ για να διαπιστωθεί το «εγγύτατα του τείχους» που αναφέρει ο Θουκυδίδης. Ήδη όμως γίνεται σαφές ότι οι στοές ήταν σχεδιασμένες σε διαφορετικούς άξονες και όχι σε οριζόντια διάταξη.
Στον Ταύρο
Μεταξύ μιας πανύψηλης σύγχρονης πολυκατοικίας κι ενός γραφικού παλιού μικρού σπιτιού ­ στον Ταύρο ­ στην οδό Θεσσαλονίκης, βρέθηκε ένα ακόμα τμήμα του νοτίου σκέλους των Μακρών Τειχών ή Διαμέσου, των τειχών που ένωναν την Αθήνα με τον Πειραιά. «Γνωρίζουμε μεν την πορεία των Μακρών Τειχών, αλλά αυτό το τμήμα προσθέτει μια ακόμη ψηφίδα στην αποκατάσταση του σχεδίου τους», εξηγεί η κ. Πετριτάκη. Αυτή η ανασκαφή έληξε μόλις πριν από είκοσι ημέρες. Όλα είναι πεντακάθαρα. Εδώ δεν σώζεται μόνο η γερή υποθεμελίωση του τείχους που είχε πλάτος 4,5 μ., αλλά και δύο σειρές της ανωδομής από πωρόλιθο. Επειδή η περιοχή είναι προσχωσιγενής, και συγκεκριμένα έχει σχηματισθεί από τις αποθέσεις του Ιλισού και του Ηριδανού, γι' αυτό και τα Μακρά Τείχη είχαν τη θεμελίωση και τους πρώτους δόμους από λίθο (μαργαρικό ασβεστόλιθο), ενώ η ανωδομή ήταν από πλίνθους».
­ Σε ποιο σημείο της διαδρομής των Μακρών Τειχών βρισκόμαστε μ' αυτό το εύρημα;
«Όπως μας πληροφορεί ο Θουκυδίδης, πρώτα οικοδομήθηκαν το βόρειο μακρό σκέλος ­ τμήμα του οποίου έχει βρεθεί στην οδό Πειραιώς ­ και το Φαληρικό Τείχος περίπου το 461 π.Χ. Ο Πλούταρχος, πάντως, αποδίδει την αρχική πρωτοβουλία στον Κίμωνα. Περί το 445 π.Χ. ακολούθησε η κατασκευή του νοτίου σκέλους ή Διαμέσου Τείχους (στο οποίο ανήκει το τελευταίο εύρημα), διότι το Φαληρικό Τείχος άφηνε ακάλυπτη μεγάλη έκταση του Φαληρικού Κόλπου. Υπεύθυνος του έργου, κατά τον Πλούταρχο, ήταν ο Καλλικράτης, ο συνεργάτης του Ικτίνου στο χτίσιμο του Παρθενώνα. Τα δύο σκέλη, βόρειο και νότιο, εκκινώντας από τους λόφους των Νυμφών και των Μουσών, αντίστοιχα, σε απόσταση ενός σταδίου ­ 180 μέτρων ­ το ένα από το άλλο κατέληγαν στην Πειραϊκή Οχύρωση, διανύοντας απόσταση σαράντα σταδίων, επτά περίπου χιλιομέτρων. Κατά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου καταστράφηκαν μόνο δέκα στάδια από το συνολικό μήκος τους. Αναδομήθηκαν το 394 π.Χ. από τον Κόνωνα. Κατά τους μακεδονικούς χρόνους τα Μακρά Τείχη ήσαν ήδη εν μέρει ερειπωμένα και το 86 π.Χ. με την επιδρομή του Σύλλα ήσαν τελείως κατεστραμμένα. Επί των ημερών του ο Παυσανίας είδε κάποια ερείπιά τους. Το συγκεκριμένο νότιο σκέλος έχει επισημανθεί και σε άλλα σημεία. Αναφέρουμε ενδεικτικά: στην περιοχή του Νέου Φαλήρου στη συμβολή των οδών Εμμανουηλίδου και Σουλτάνη και στο Μοσχάτο δίπλα από τις γραμμές.

Ένα ακόμα τμήμα του Νοτίου σκέλους των Μακρών Τειχών βρέθηκε στην πρασιά οικοπέδου στον Ταύρο. Διακρίνονται οι βάσεις των τριών κιονοστοιχιών
Αυτή η ανασκαφή ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μόλις ημέρες. Ευτυχώς για τον ιδιοκτήτη του μικρού οικοπέδου, το τείχος πέφτει στον χώρο της πρασιάς μπροστά από την οικοδομική γραμμή και η ανέγερση μιας οικοδομής, μετά την κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου, δεν είναι δύσκολη.
Συμπέρασμα όμως είναι ότι η έρευνα για τα μνημεία του αρχαίου Πειραιά, που βρίσκονται θαμμένα κάτω από οικόπεδα και σύγχρονα κτίρια, παίρνει τώρα καινούργια πνοή, χάρη στην ανοικοδόμηση της πόλης και με έξοδα των ιδιοκτητών που πληρώνουν το προσωπικό για την επίσπευση της ανασκαφής.
Η αποσπασματικότητα και η σημασία ορισμένων ευρημάτων επιβάλλει τη διατήρησή τους στα υπόγεια της σύγχρονης πόλης. Αυτή τη στιγμή πάντως είναι στο πρόγραμμα δεκάδες σωστικές ανασκαφές και αρκετές σημαντικές καθυστερούν ελλείψει... ρευστού των ενδιαφερομένων.

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ - ΠΑΝΙΩΝΙΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟ

ΠΡΟΣΚΟΠΟΙ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΣΚΟΠΟΙ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Γράφει η ΣΤΕΛΛΑ ΚΟΚΚΙΝΗ-ΡΙΝΚ

Ο ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΣ, που ο θεμελιωτής του Ρόμπερτ Μπάντεν-Πάουελ ονειρεύτηκε ως πηγή αγάπης προς τον πλησίον και την πατρίδα, αντιπροσωπεύθηκε με σύντομο χρονικά αλλά πανάξιο τρόπο στη Μ. Ασία, στην Πόλη και στην Ανατολική Θράκη. Δυστυχώς, τις δύο αυτές αγάπες τους, οι Μικρασιάτες Έλληνες πρόσκοποι και προσκοπίνες τις πλήρωσαν πολύ ακριβά, γράφοντας από το 1919 ως την καταστροφή του 1922, στο Αϊδίνι, στην Κάτω Παναγιά και στα Σώκια της Ιωνίας, μερικές από τις ηρωικότερες και πιο αιματηρές σελίδες στην ιστορία του ελληνικού προσκοπισμού. Τα αδικοχαμένα αυτά γενναία παιδιά ανήκουν επίσης στον χώρο των νεομαρτύρων του χριστιανισμού, μια και βρήκαν τραγικό θάνατο αρνούμενα να αλλαξοπιστήσουν και να τουρκέψουν.
Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του Ελληνικού Σώματος Προσκόπων, που ιδρύθηκε από τον Αθ. Λευκαδίτη στην Αθήνα το 1912, έγινε στη γιορτή των "Ανθεστηρίων". Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μούδρου (31/10/18), ο αρχηγός των προσκόπων Αλεξανδρείας Ευαγγ. Ιωαννίδης εγκαταστάθηκε στη Μ. Ασία και μαζί με τον Γ. Παπαδημητρίου ίδρυσαν εκεί προσκοπικές ομάδες, βοηθούμενοι από τον πρόεδρο του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Δημ. Δάλλα, τον Δημ. Αγγελομάτη και τον Αλέκο Φωτιάδη. Τον Φεβρουάριο του 1919 έφτασε στη Σμύρνη ο τότε γενικός έφορος του Προσκοπισμού Κων. Μελάς. Μέσω επαφών με τοπικούς παράγοντες, η ομάδα σχημάτισε την περιφερειακή επιτροπή διορίζοντας ντόπιους εφόρους. Ιδρύθηκαν έτσι πολλές ομάδες, εκατοντάδες νέοι της Σμύρνης και περιχώρων κατατάχθηκαν στο Σώμα Προσκόπων και με μεγάλο ενθουσιασμό βοηθούσαν όπου χρειαζόταν. Συμμετείχαν σ' όλες τις εθνικές, θρησκευτικές, αθλητικές και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις (εράνους) και, με την άφιξη του ελληνικού στρατού στην Ιωνία, τα άξια αυτά παιδιά βοήθησαν πολύπλευρα. Εξήντα πέντε ομάδες προσκόπων υπήρχαν τότε στη Σμύρνη και σε κωμοπόλεις του νομού της. Εργάζονταν ως αγγελιαφόροι, διερμηνείς, γραφείς, οδηγοί και τραυματιοφορείς κι απέσπασαν τον θαυμασμό όλων. Υποστηριζόμενοι από τον μαρτυρικό μετέπειτα μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, τον Απρίλιο του '20, τύπωναν δικό τους περιοδικό, τον "Πρόσκοπο της Ιωνίας" και είχαν τον δικό τους ύμνο που μελοποίησε ο συνθέτης Δημ. Μιλανάκης σε στίχους Μιχ. Αργυρόπουλου. Μα, η τόσο σημαντική και αναγκαία για τον ελληνισμό τότε δράση τους, οδήγησε τα ικανά εκείνα παιδιά κατευθείαν στο στόμα του λύκου. Οι Τούρκοι εξαγριώθηκαν με τα προσκοπάκια και διέπραξαν εναντίον τους αποτρόπαια εγκλήματα, που γράφτηκαν με βασανιστήρια, βιασμούς και αίμα στο θλιβερό βιβλίο της Μικρασιατικής Καταστροφής. Τρεις κυρίως κωμοπόλεις της Ιωνίας, το Αϊδίνι (όπου είχαν ιδρυθεί τρεις προσκοπικές ομάδες), η Κάτω Παναγιά και τα Σώκια έγιναν μάρτυρες των φρικτών κακουργημάτων που διέπραξαν οι Τσέτες εις βάρος των αθώων αυτών παιδιών, τα οποία κατασφάχτηκαν, βασανίστηκαν κι άφησαν την τελευταία τους πνοή στα ματωμένα χώματα μέσα στη φρίκη του πολέμου της Μκρασίας και της απανθρωπιάς του δυνάστη. Αυτά τα παιδιά δεν πρόλαβαν να ενηλικιωθούν ποτέ. Βρέθηκαν μέσα στο μάτι του κυκλώνα, τα περισσότερα σφαγιάστηκαν και λίγα ίσως σύρθηκαν στην αιχμαλωσία προς τα βάθη της Ανατολής όπου και χάθηκαν οριστικά τα ίχνη τους.

Η ευθύνη του Σχοινά
Για την τύχη των προσκόπων του Αϊδινίου έχουμε συγκεκριμένες πληροφορίες και μ' αυτές θα αρχίσουμε. Πολλοί έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τον άμαχο πληθυσμό κατά τη διάρκεια της πρώτης σφαγής του Αϊδινίου (17-19/6/19) και μοιράστηκαν την τύχη των κατοίκων. Όσοι απέμειναν ζωντανοί (31 πρόσκοποι και άλκιμοι) συνελήφθησαν με τον αρχηγό τους Νίκο Αυγερίδη και επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν εκτελέστηκαν με βασανισμούς, στις 18/6/19, σ' έναν ελαιώνα κοντά στην πόλη. Ο χαμός τους όμως οφείλεται επίσης στην άφρονα εγκατάλειψη των κατοίκων από τον ελληνικό στρατό, που λόγω ανικανότητας του συνταγματάρχη του δυστυχώς άφησε επί τρεις ολόκληρες μέρες (17-19/6) ανυπεράσπιστο τον άμαχο πληθυσμό, με αποτέλεσμα τον χαμό 3.000 περίπου Αϊδινιωτών και όλων ανεξαιρέτως των ηρωικών προσκόπων που τους προστάτευαν ελλείψει στρατού, αλλά δεν μπόρεσαν να σώσουν ούτε αυτούς, ούτε τον εαυτό τους από το μαχαίρι του Τούρκου.
Το Αϊδίνι, πανέμορφη παραλιακή πόλη 70 χλμ. νοτιοανατολικά της Σμύρνης, αριθμούσε 8.000 Έλληνες ανάμεσα στις 35.000 κατοίκους του. Κατελήφθη από τον Ελληνικό Στρατό στις 14/5/19 (4ο Σύνταγμα Πεζικού υπό τον συνταγματάρχη Σχοινά), ενώ συγχρόνως μια διμοιρία μ' έναν υπολοχαγό κατελάμβανε το διπλανό χωριό Ομουρλού. Το σύνταγμα έγινε δεκτό με άκρατο ενθουσιασμό από τους ντόπιους. Κοπέλες έραβαν και κεντούσαν για μέρες την ελληνική σημαία, για να τη χαρίσουν στον σωτήρα κι ελευθερωτή τους στρατό. Οι παπάδες έκαναν δοξολογίες κι επίσημες τελετές ευλογίας των όπλων, δάσκαλοι έβγαζαν λόγους καλωσορίσματος, πρόσκοποι και προσκοπίνες αγκάλιαζαν κι έραιναν με λουλούδια τους στρατιώτες. Ύμνοι στη Θεοτόκο και στην ελληνική σημαία ηχούσαν παντού κι όλοι έψαλλαν χαρούμενα τον Εθνικό Ύμνο κλαίγοντας από συγκίνηση. Μια σημαία υψώθηκε επίσημα στο φυλάκιο του υψώματος "Αυγός" του Ομουρλού κι άλλη μια ακόμη μεγαλύτερη στόλιζε το Αϊδίνι που ήταν η έδρα Διοικήσεως του Στρατού. Κάθε σπιτικό έφτιαχνε τη σημαία του με τον Άι Γιώργη στη μέση της. Κανείς δεν υποψιαζόταν τότε πως έπειτα από ένα μόλις μήνα ο μισός ελληνικός πληθυσμός του Αϊδινίου θ' αποχαιρετούσε για πάντα τη ζωή. Κι όμως, δεν πέρασαν ούτε δύο μέρες κι άρχισαν τα δυσάρεστα. Τα γύρω υψώματα άρχισαν να γεμίζουν με ατάκτους Τούρκους Τσέτες αποτελούμενους από τους ζεϊμπέκηδες Τούρκους της περιοχής, γνωστούς για την πολεμικότητα και τη θηριωδία τους. Τα δυσοίωνα αυτά μαντάτα για τον ελληνισμό της περιοχής δεν ελήφθησαν εγκαίρως υπ' όψιν. Έτσι, την 15/6, ο στρατός αιφνιδιάζεται από τους ατάκτους Τούρκους υπό τον Σεφήκ-Μπέη και έπειτα από μικρή άμυνα, αρχίζει να υποχωρεί δυτικά προς τον σιδηροδρομικό σταθμό Μπαλατζίκ. Τις πρώτες επιθέσεις των Τούρκων οι στρατιώτες αντιμετώπισαν σθεναρά επί τρεις μέρες (15-17/6) και θα είχαν σίγουρα παραμείνει να υπερασπιστούν τον πληθυσμό, αν δεν είχαν τη μοιραία εντολή του συνταγματάρχη τους, που τους μετέβαλε από ένδοξο στρατό σε ομάδα φυγάδων. Οι Αϊδινιώτες εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους από κακό υπολογισμό του Σχοινά (που αργότερα πέρασε από έκτακτο Στρατοδικείο) από το μεσημέρι της 17ης και μέχρι το πρωί της 20/6, που το ίδιο στράτευμα αλλά με άλλο διοικητή ανακατέλαβε την πόλη, ωστόσο είχαν μείνει στη ζωή λιγότεροι από τους μισούς Έλληνες κατοίκους. Στις τρεις αυτές αποφράδες μέρες διαπράχθηκε η πρώτη φρικιαστική σφαγή των Αϊδινιωτών, πρώτη γιατί ακολούθησε και η τελική καταστροφή το '22 με τον χαμό όσων είχαν απομείνει ζωντανοί εκεί. Ήταν λίγοι, διότι οι περισσότεροι είχαν εν τω μεταξύ καταφύγει στη Χίο ή στη Σμύρνη, όπου όμως τους περίμεναν κι άλλες συμφορές.

Φρικιαστικές σφαγές
Όταν ο στρατός ξαναμπήκε στο μαρτυρικό Αϊδίνι, βρέθηκε μπροστά σ' ένα αποτρόπαιο θέαμα που μόνο με τη νύχτα του Αγ. Βαρθολομαίου μπορεί να συγκριθεί. Εκτός από 840 Έλληνες στην πόλη και 4.000 περίπου που γλίτωσαν καταφεύγοντας στο μοναστήρι των Γαλλίδων καλογραιών, πάνω από 3.000 Έλληνες χριστιανοί είχαν εξοντωθεί με τον πιο απάνθρωπο τρόπο. Άλλοι σκοτωμένοι με σφαίρες ντουμ-ντουμ, οι περισσότεροι όμως κατακρεουργημένοι και σφαγμένοι γέμιζαν τους δρόμους και τα φλεγόμενα σπίτια της πόλης. Στο Ομουρλού σφάχτηκαν όλοι οι Έλληνες, και τα πτώματά τους γέμιζαν τρία τεράστια πηγάδια του χωριού. Ο στρατός μπαίνοντας στον ναό του Αγ. Γεωργίου Αϊδινίου, όπου είχαν καταφύγει εκατοντάδες γυναικόπαιδα, τα βρήκε να κείτονται άψυχα στο δάπεδο, βιασμένα κι ακρωτηριασμένα. Μια μητέρα που σφάχθηκε με το μωρό της είχε την πρόνοια ν' αφήσει σημείωμα περιγράφοντας τα μαρτύρια των συμπολιτών της, πίσω από μια εικόνα, περιμένοντας τη δική της σειρά στη φρίκη του θανάτου. Μερικοί πολίτες είχαν προσπαθήσει να σώσουν τη ζωή τους, μα δεν τα κατάφεραν. Αρχικά δοκίμασαν ν' ακολουθήσουν τον στρατό, όμως η οπισθοφυλακή τους απωθούσε. Καταλαβαίνοντας πως τους γυρνούσαν πίσω στον δήμιό τους πανικόβλητοι οι Αϊδινιώτες έτρεχαν αλλόφρονες να μπουν στις εκκλησιές τους. Πολλοί κατέφυγαν στην αρμένικη εκκλησία ή στο περσικό προξενείο, άλλοι (οι πιο τυχεροί, γιατί αυτοί γλίτωσαν) στο μοναστήρι των Γαλλίδων καλογραιών ή στο Διοικητήριο της πόλης. Πολλοί έσπευδαν προς την εξοχική τοποθεσία Τσακίρογλου, όπου υπήρχαν σπηλιές και δάση για να κρυφτούν.
Όμως, οι Τούρκοι αφού πρώτα έβαλαν φωτιά στις ορθόδοξες εκκλησίες, συνέχισαν το ίδιο με την αρμένικη, προσπάθησαν να κάψουν και το μοναστήρι, αλλά δεν τα κατάφεραν και στη συνέχεια τράβηξαν με άγριους αλαλαγμούς για τα κρησφύγετα Τσακίρογλου. Εκεί είχαν καταφύγει πολλοί πρόκριτοι του Αϊδινίου, δάσκαλοι, τραπεζίτες, παπάδες και λίγες προσκοπίνες που είχαν απομείνει ζωντανές από τη σφαγή που άρχισε το μεσημέρι της 17/6. Ήδη από τα ξημερώματα της 18ης οι Τούρκοι είχαν εξολοθρεύσει τους περισσότερους γέροντες και γυναικόπαιδα του πληθυσμού κι έψαχναν ν' αποτελειώσουν τους άλλους στου Τσακίρογλου. Με λίστες θανάτου τους καλούσαν ονομαστικά, για να τους εκτελέσουν. Πολλοί οικογενειάρχες, που είχαν πάρει μαζί τους δικούς τους, έδιναν το "παρών" στην κακή τους μοίρα, τους αγκάλιαζαν να τους πουν το στερνό αντίο και τους εύχονταν καλή τύχη. Μάταια, όμως, γιατί κανείς δεν γλίτωσε. Λέγεται πως εκτέλεσαν πρώτα τον τραπεζίτη Θεοχάρη Γεωργιάδη, μετά τον διάκονο του Αγ. Χαραλάμπους, Γούναρη. Η άθλια σφαγή των προσκοπίνων άρχισε με την όμορφη Έλλη Σφέτσογλου, την 20χρονη αρχηγό της ομάδας, που λίγες βδομάδες πριν είχε την τιμή επικεφαλής των κοριτσιών να υποδεχθεί τον στρατό. Επειδή λοιπόν η Έλλη τίμησε τους Έλληνες, την ατίμασαν οι Τούρκοι. Τα μάτια της ξεριζώθηκαν με ξιφολόγχη από τους Τούρκους που την τύφλωσαν και τη βίασαν ομαδικά μπροστά στα μάτια της μάνας και του μικρού αδελφού της. Στον τόπο του μαρτυρίου της η κοπέλα φώναζε μέχρι το τέλος της στους βιαστές της "θα ξανάρθει ο ελληνικός στρατός και θα σας τιμωρήσει". Την ακολούθησαν στον θάνατο η μητέρα της και ο μικρός της αδελφός.

Τους τύφλωσαν πριν από την εκτέλεση

Οι πρόσκοποι του Αϊδινίου είχαν συλληφθεί με τον έφορό τους Νίκο Αυγερίδη. Φυλακίστηκαν στο μπουντρούμι του Διοικητηρίου. Από εκεί οδηγήθηκαν σ' ένα διπλανό ελαιώνα (στις όχθες του Εύδωνα ποταμού) που έγινε ο τόπος του δικού τους μαρτυρίου. Ο επικεφαλής των Τσετών, Αντνάν Μεντερές, τους ζήτησε πρώτα να αλλαξοπιστήσουν, πήρε όμως την περήφανη απάντηση από τον Αυγερίδη και όλα τα παιδιά πως αυτό δεν θα γινόταν ποτέ. Έτσι ζητωκραυγάζοντας "Ζήτω η Ελλάς" ατακρεουργήθηκαν εκεί 31 πρόσκοποι. Οι Τούρκοι σ' ένα όργιο βασανιστηρίων και αίματος πρώτα τύφλωσαν κι εκτέλεσαν τον Αυγερίδη, στη συνέχεια τους άλκιμους Φιλοκτήτη Αργυράκη και Μίνωα Βεϊνόγλου και όλους τους προσκόπους που ως περήφανα Ελληνόπουλα και αμετανόητοι χριστιανοί μαρτύρησαν για την πίστη τους.
Από τη σφαγή του Αϊδινίου γλίτωσαν επίσης λιγοι πρόκριτοι που είχαν καταφύγει στο Διοικητήριο και έσωσαν τη ζωή τους, κρυβόμενοι ως την ανακατάληψη της πόλης από τον στρατό. Αυτοί έδωσαν τις μαρτυρίες για την εκτέλεση των 31 προσκόπων, που οι φονιάδες τους φυσικά ούτε δικάστηκαν ούτε καταδικάστηκαν ποτέ. Όσο για τον Σχοινά, αυτός καταδικάστηκε μεν, για ανικανότητα και λιποταξία ενώπιον του εχθρού στο Στρατοδικείο -γλίτωσε όμως το εκτελεστικό απόσπασμα, ισχυριζόμενος ότι εμποδίστηκε από τον Αριστείδη Στεργιάδη που ήταν Ύπατος Αρμοστής, σταλμένος από τον Βενιζέλο, με ευρύτατη δικαιοδοσία στη Σμύρνη (ο οποίος επίσης κατηγορήθηκε για εγκατάλειψη θέσης, μια και λίγο πριν από την καταστροφή το' σκασε επιβιβαζόμενος στο αγγλικό θωρηκτό "Σιδηρούς Δουξ" κι εγκατέλειψε την Ελλάδα διαφεύγοντας στη Νίκαια Γαλλίας όπου και πέθανε).
Όσοι δεν υπέκυψαν τότε στην τραγική τους μοίρα, έφυγαν για τη Σμύρνη όπου απλώς ανέβαλαν τον θάνατό τους για τρία ακόμη χρόνια. Λίγοι ήρθαν μετά ξεριζωμένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Από αυτούς η Θωμαΐς συζ. Αθαν. Αθανασιάδη, που γλίτωσε τη σφαγή καταφεύγοντας στο γαλλικό μοναστήρι, έδωσε τις φρικτές πληροφορίες για τον αφανισμό των πολιτών του Αϊδινίου, αναφέροντας πως μεταξύ άλλων σφαγιάστηκαν τότε τρία αδέλφια της, δύο ανίψια της και πάνω από δεκαπέντε συγγενείς της. Ο προσκοπισμός είναι ιδέα και ως ιδέα δεν μπορεί να πεθάνει. Το ίδιο δεν ισχύει όμως για τους προσκόπους, δυστυχώς. Έτσι, μετά το Αϊδίνι, ήρθε η σειρά των προσκόπων της Ιωνίας. Στα Σώκια, όμορφη κωμόπολη του νομού Σμύρνης που, κατά την περίοδο 1919-22, βρισκόταν υπό ιταλική διοίκηση, εξαφανίστηκαν άλλοι 78 πρόσκοποι που μαζί με προκρίτους της περιοχής είχαν φυλακίσει αναίτια οι Τούρκοι επί μήνες. Παρά τις παρακλήσεις των γονιών τους, οι Ιταλοί δεν ενδιαφέρθηκαν για την τύχη τους. Τον Απρίλιο του 1920, όταν πλησίαζε ο ελληνικός στρατός, οι Τσέτες τα έσυραν μαζί τους στα βουνά όπου χάθηκαν τα ίχνη όλων των φυλακισμένων και ουδείς απέμεινε να δώσει μαρτυρία για τις συνθήκες θανάτου των τραγικών αυτών παιδιών. Όμως έχουμε μαρτυρίες για την τύχη των προσκόπων του κοντινού χωριού Κάτω Παναγιά (σημερινό Γενήκιοϊ) όπου τον Αύγουστο του '22 μεταξύ άλλων 800 συγχωριανών τους βρήκαν τον θάνατο οι 14χρονοι πρόσκοποι Κώστας Θεοφανίδης (γιος του δασκάλου της τάξης Ιωαν. Θεοφανίδη) κι οι συμμαθητές του Κυριάκος Μίχαλος, Αθαν. Καμπάνης και Δημ. Οικονομίδης, που επίσης αρνήθηκαν να τουρκέψουν.

Οι γενναίοι Κατωπαναγιούσηδες
Η Κάτω Παναγιά, παραλιακή κωμόπολη της Ιωνίας, ήταν καθαρά ελληνική. Ούτε ένας Τούρκος μόνιμος κάτοικος δεν υπήρχε εκεί. Έτσι, ήδη από τις 18/5/1914 που είχε αρχίσει να διαφαίνεται ο τραγικός επίλογος της Μικρασίας, το χωριό έδωσε έμπρακτα το "παρών" στον ελληνικό αγώνα, προσφέροντας άφθονους εθελοντές στο τάγμα του γενναίου Κρητικού Καρπουζάκη, που μάζευαν πολύτιμες πληροφορίες και έκαναν δολιοφθορές κατά του εχθρού. Είχαν συνδέσμους στα Βουρλά και στη Σμύρνη για επαφές με τον ελληνικό στρατό. Το τάγμα είχε τη βάση του στη Χίο κι απέναντι στην Ερυθραία εγκατέστησαν δίκτυο κατασκόπων, αποτελούμενο από Κατωπαναγιούσηδες κι άλλους ντόπιους πατριώτες. Κατάφεραν αρκετά πλήγματα σε βάρος των Τούρκων. Όταν αργότερα, το 1916, πέτυχε το κίνημα Θεσσαλονίκης, του Βενιζέλου, το τάγμα αυτό συγχωνεύτηκε με τη θρυλική Μεραρχία Αρχιπελάγους.
Οι γενναίοι κάτοικοι του χωριού ήταν φημισμένοι για τη φιλοκαλία τους, την αγάπη τους στο ωραίο και στο γλέντι. Λέγεται πως όλη η Ιωνία επισκεπτόταν τα ξακουστά πανηγύρια τους, όπου οι μερακλήδες Κατωπαναγιούσηδες χόρευαν τους χορούς τους, ένα ιδιαίτερο συρτό, τα μπιλαντέρια, τον καρσιλαμά, τους μπάλους και τον περίφημο "αντικριστό", καθαρά βυζαντινό χορό σε χρόνο 9/8. Τα μελωδικά τραγούδια τους θεωρούνται σήμερα ισάξια με τα καππαδοκικά, ποντιακά, πολίτικα και σμυρνέικα. Όλα αυτά ευτυχώς διασώθηκαν από τη Μέλπω Μερλιέ, οι χοροί από την Ντόρα Στράτου. Όμως η Κάτω Παναγιά φημιζόταν επίσης για τις ξακουστές εκκλησίες της. Από αυτές δεν διασώθηκε απολύτως τίποτε, μιας κι αφανίστηκαν από τους Τούρκους. Ανάμεσα σε μεγάλους ναούς (Αγ. Νικολάου, Αγ. Παρασκευής κ.ά.) καμάρωναν οι χωριανοί τον καλλιμάρμαρο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, όπου βρισκόταν η θαυματουργή χρυσοποίκιλτη εφέστια εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας του 10ου αιώνα. Λέγεται πως έτρεχαν ασθενείς απ' όλη την Ιωνία να θεραπευτούν από τη χάρη Της. Ο καλλιμάρμαρος εκείνος ναός κτίστηκε γύρω στο 1867-1870.
Είχε πρωτομάστορα σχεδιαστή του μαρμάρινου τέμπλου και καμπαναριού τον Ιωαν. Χαλεπά και έμοιαζε αρκετά με την Παναγιά της Τήνου. Ο Χαλεπάς έμεινε πάνω από 2 χρόνια εκεί μαζί με τον 16χρονο τότε γιο του Γιαννούλη, τον θαυμάσιο μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Χαμηλό και δυο-τρεις άλλους Τήνιους Πυργιώτες μαρμαράδες, για να τελειώσουν το έργο. Με μοναδική δεξιοτεχνία ολοκλήρωσαν δυο-τρεις το καμπαναριό, σκάλισαν τα μαρμάρινα τριαντάφυλλα του τέμπλου και επέστρεψαν στην Τήνο. Αξιοσημείωτο είναι πως ο Γιαννούλης σκάλισε κοντά στον ναό το πρώτο του γλυπτό, ένα μαρμάρινο Σάτυρο που αγοράστηκε μετά για να διακοσμήσει το σπίτι του Όμηρου Πανταζίδη, όμως στον διωγμό του '14 το αρχοντικό εκείνο έγινε σχολείο για Τουρκόπαιδα κι έτσι το πρώτο έργο του Γιαννούλη Χαλεπά χάθηκε για πάντα. Δέκα περίπου χρόνια αργότερα (1878) ο μεγάλος τραγικός γλύπτης μας είχε ήδη αρχίσει να παρουσιάζει τα συμπτώματα της ψυχικής αρρώστιας του και αδυνατούσε να δουλέψει το μάρμαρο. Έτσι, την περίφημη "Κοιμωμένη" του από το πήλινο πρόπλασμα του Χαλεπά μετέφεραν με το γλύφανό τους στο μάρμαρο ο Τήνιος μαρμαρογλύπτης Γ. Χαμηλός και ο Ανδριώτης Αλεξάκης, που δούλεψαν επίσης μαζί και με άλλους στην κατασκευή του καμπαναριού του Αγ. Γιώργη του Λυκαβηττού. Τα μαρμάρινα αυτά γλυπτά στολίζουν σήμερα την Αθήνα -το τέμπλο όμως του ναού της Κάτω Παναγιάς μαζί με ολόκληρο τον ναό δεν υπάρχουν πια. Όπως δεν υπάρχει και η θαυματουργή εικόνα. Συλήθηκε για τα χρυσά στολίδια της; Κάηκε; Θάφτηκε; Το περίεργο είναι πως η εικόνα είχε κατά τους διωγμούς του 1914 "προσφυγέψει" στη Χίο μαζί με τους κατοίκους του χωριού. Στην παλινόστηση του 1919 το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό την ξανάφερε στο χωριό και μέχρι το τραγικό '22 η εικόνα βρισκόταν στον ναό.

Οκτακόσιοι νεκροί
Οι μαρτυρικοί Κατωπαναγιούσηδες θρήνησαν τον Αύγουστο του '22 800 νεκρούς που κατεσφάγησαν ή πέθαναν σε μπουντρούμια με βασανιστικά μαρτύρια. Λίγοι απέμειναν τότε ζωντανοί, όμως σύρθηκαν αιχμάλωτοι από τους Τσέτες στα βάθη της Ανατολής. Οι Κατωπαναγιούσηδες παρέμειναν ηρωικά στο χωριό τους και ενώ θα μπορούσαν να διαφύγουν πριν από την Καταστροφή για τη Χίο, δεν θέλησαν να το εγκαταλείψουν. Εμπόδιζαν μάλιστα αυτούς τους λίγους που προσπάθησαν να διαφύγουν και να σωθούν. Άφηναν τα βαπόρια να πηγαινοέρχονται άδεια και όσο μπόρεσαν υπερασπίστηκαν το χωριό τους.
Δεν τα κατάφεραν φυσικά. Μήνες πριν από τον τραγικό εκείνο Αύγουστο, οι Τούρκοι είχαν ήδη συλλάβει τους κληρικούς, δασκάλους, τους προκρίτους και τους προσκόπους της Κάτω Παναγιάς και τους κρατούσαν φυλακισμένους στο Κάστρο του Τσεσμέ (Αρχαία Κρήνη). Ανάμεσά τους ο παπά Κουρπάς, ο παπά Νικολής, ο δάσκαλος Θεοφανίδης, ο λογοτέχνης Αρσένιος Σαρίκας, ο πρόεδρος του Γεωργικού Συνεταιρισμού Κακόγιαννος και τρεις γυναίκες κρατούμενες βασανίζονταν με φρικτά μαρτύρια. Χάθηκαν μαζί με άλλους 800 κατοίκους του χωριού που οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ως 1ος νεκρός αναφέρεται ο Ντάλλης, 2ος ο Σαλεψής. Οι 800 αυτοί νεκροί της Κάτω Παναγιάς τιμώνται με ετήσια μνημόσυνα από τους λίγους απογόνους των κατοίκων που αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους κι είχαν την τύχη να γλιτώσουν τη ζωή τους νικώντας την πείνα, τις κακουχίες, τον εξανθηματικό τύφο και όσα άλλα "δώρα" πρόσφερε στους Μικρασιάτες, αλλά και στους Έλληνες στρατιώτες, ο άτυχος εκείνος πόλεμος. Μέσα σ' αυτή τη λαίλαπα ως τραγικότερα θύματα πρέπει να μνημονεύουμε τα παιδιά. Οι ανήλικοι πρόσκοποι της ιστορίας μας αντιμετώπισαν σκληρή μοίρα.
Ο σφαγέας των 31 προσκόπων του Αϊδινίου δεν είναι άλλος από τον μεταπολεμικό πρωθυπουργό της Τουρκίας Αντνάν Μεντερές, που καταδικάστηκε σε θάνατο με απαγχονισμό το 1961. Έστω και αργά, βρήκε τη δίκαιη τιμωρία του. Ποια όμως δικαίωση μέχρι σήμερα βρήκαν οι μαρτυρικοί πρόσκοποι της Ιωνίας; Δεν θα έπρεπε τουλάχιστον να τους αφιερωθεί ένα μνημείο στη χώρα μας;
Πηγές

- Το βιβλίο του Αθαν. Αθανασιάδη "Εθνικές και Πατριωτικές Ιστορίες" (Αθήνα, 1961).
- Περ/κό "Δελτίον Κάτω Παναγιάς" (τεύχη ετών 1956-1965).

 

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΛΕΥΚΑΔΙΤΗΣ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο ΠΑΛΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΙΩΣ ( ΠΑΛΙΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΕΠ)

ΜΙΑ ΟΜΟΡΦΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΚΟΠΟΥΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ

14/5/1920: Η απελευθέρωση της Θράκης

Μια όμορφη ιστορία από τους Προσκόπους της Αλεξανδρούπολης

Ο προσκοπισμός μετά την ίδρυση του στην Ελλάδα το 1910 γρήγορα αναπτύχθηκε στον σκλαβωμένο ακόμα Έβρο, έστω και υπό Γαλλική διοίκηση ως τμήμα του προσωρινού αυτόνομου Διασυμμαχικού κράτους της Θράκης, όπως καθόριζε απόφαση της συνδιάσκεψης στο Παρίσι την 20-10-1919. Δάσκαλοι και απόστρατοι έφεδροι Αξ/κοι που εγκαταστάθηκαν ή στάλθηκαν στον Έβρο από την ελεύθερη Ελλάδα, βρήκαν παρθένα και καρποφόρα εδάφη για να σπείρουν την ιδέα της προσκοπικής κίνησης και να δημιουργήσουν οργανωμένα τμήματα Προσκόπων, εκπαιδευτικά και άοπλα, όπως προέβλεπε το καθεστώς τότε για τους Έλληνες.

Στη φάση αυτή βρήκε τον Προσκοπισμό του Έβρου η απελευθέρωση της Θράκης την 14η Μαΐου 1920. Την μέρα αυτή στην Αλεξανδρούπολη, μπροστά στο Διασυμμαχικό Διοικητήριο (σημερινό κτίριο ΕΛΤΑ), η Γαλλική Διοίκηση που είχε την ευθύνη για την πόλη, επειδή δεν επιθυμούσε να υποστείλει τη Σημαία της παρουσία Ελληνικών ενόπλων Δυνάμεων, απεφάσισε, λίγο πριν φθάσει ο Ελληνικός Στρατός στην πόλη, να πραγματοποιήσει την υποστολή της Γαλλικής σημαίας και την παράδοση της Αλεξανδρούπολης.

Στην παράδοση παρόντα ένα ένοπλο τμήμα Σενεγαλέζων, λιγοστοί εκπρόσωποι τοπικών αρχών και ολόκληρη η ομάδα των Προσκόπων της πόλης παραταγμένη με τον αρχηγό της ,το μοναδικό τότε οργανωμένο σε Σώμα τμήμα της Αλεξανδρούπολης. Την ομάδα αυτή είχε ιδρύσει και οργανώσει λίγους μήνες πριν ο Ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού Γεώργιος Φίντζος που υπηρετούσε στην Αλεξ/πολη σαν εκπαιδευτικός.

Μετά την υποστολή της Γαλλικής σημαίας ο Δημόσιος υπάλληλος Ευριπίδης Καρδαμάτης ύψωσε στη θέση της την Ελληνική Σημαία με το σάλπισμα ενός προσκόπου σαλπιγκτή και με τιμές που απέδιδαν οι Πρόσκοποι με τα κοντάρια τους. Την ώρα που υψώνονταν κυματίζουσα η Γαλανόλευκη ρίγη συγκινήσεως και δάκρυα χαράς πλημμύριζαν τους παρευρισκομένους.

Από τότε και μέχρι σήμερα σε ανάμνηση των παραπάνω, την ημέρα αυτή ο τοπικός προσκοπισμός πραγματοποιεί την έπαρση της Ελληνικής Σημαίας δίπλα στο Ηρώο της Δόμνας Βιζβύζη στην πλατεία του φάρου αναβιώνοντας τα γεγονότα και εκπρόσωπός του εκφωνεί τον πανηγυρικό λόγο σύμφωνα με το επίσημο πρόγραμμα του εορτασμού της απελεύθερωσης της Αλεξανδρούπολης.

ο Γεώργιος Φίντζος κα8ηγητής φυσικής αγωγής απόστρατος εφ. αξιωματικός. Ήρθε το 1919 και ίδρυσε την πρώτη προσκοπική ομάδα στην Αλεξανδρούπολη(αρχείο Θ. Ορδουμποζάνη)

Άνοιξη του 1920. Η πρώτη προσκοπική ομάδα του Δεδέαγατς στην παραλία της πόλης με τον αρχηγό της Γεώργιο Φίντζο και τους Υπαρχηγούς της Γ. Κολοζώφ και Ν. Πρωτόπαπα. (αρχείο Θ. Ορδουμποζάνη)

15 Μαίου 1920. Ο Στρατηγός Κωνσταντίνος Μαζαράκης-Αινιάν εξέρχεται της Μητροπόλεως και χαιρετά το άγημα των Προσκόπων που του αποδίδει τιμές. (αρχείο Θ. Ορδουμποζάνη)

Την ιστορία και τις φωτογραφίες έστειλε ο Σταυρίδης Ελευθέριος(Κοάλα) από το 2ο Σύστημα Προσκόπων Αλεξανδρούπολης

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΓΙΑ ΚΑΛΟ ΒΟΥΤΗΡΟ

ΤΟ ΚΑΛΟ ΒΟΥΤΗΡΟ

Κάθε πρωί πρέπει να παλέψεις με το βούτυρο που βγάζεις από το ψυγείο ? Είναι σκληρό σαν ξύλο και είναι αδύνατον να το αλείψεις σωστά πάνω στο ψωμί. Λοιπόν το βούτυρο θα πέσει κάτω, μόλις δαγκώσεις την φέτα του ψωμιού σου. Έτσι μην βάζετε το βούτυρο στο ψυγείο πλέον. Το παίρνεις και το βάζεις χωρίς το περιτύλιγμα του μέσα σε ένα μπόλ γεμάτο νερό, το οποίο έχεις βράσει και κρυώσεις. Έτσι το βούτυρο είναι πάντα μαλακό και φρέσκο. Έτσι διατηρούσαν το βούτυρο πριν την εφεύρεση του ψυγείου. 

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΟΤΑΝ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΤΟ ΠΑΤΩΜΑ

ΟΤΑΝ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΤΟ ΠΑΤΩΜΑ

Όταν βρίσκεσαι μέσα σ΄ένα δωμάτιο ή μιά μεγάλη αίθουσα και έχει πάρει φωτιά το αμέσως από κάτω πάτωμα, δεν πρέπει να τρέξεις από την μέση του δωματίου για να πας να βγείς από την πόρτα γιατί πιθανόν να έχει καεί το πάτωμα από κάτω, και το βάρος του σώματος σου να συντελέση στην καταρρευσή του. Γι΄αυτό και θα πρέπει να πας από τοίχο τοίχο πρός την πόρτα του δωματίου. Η ευθεία είναι πράγματι συντομώτερη, όπως λέει η γεωμετρία, στην περίπτωση όμως αυτή η τεθλασμένη είναι ασφαλέστερη.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΥ ΑΡΧΗΓΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΘΕΣΤΕ ΣΩΣΤΑ

ΚΑΘΗΣΤΕ ΠΑΡΑΚΑΛΩ
Προσέξατε πότε πως οι καουμπόυς κάθονται πάνω στα πόδια τους ? Ποτέ δεν ξαπλώνουν κάτω στην γη. Ακόμα και το καλοκαίρι, όταν θέλουν να ξεκουραστούν, κάθονται πάνω σ΄ένα ξερό ξύλο, κι αποφεύγουν το υγρό έδαφος ή τους βράχους. Αυτοί είναι οι άνθρωποι της υπαίθρου. Αλλά οι πρωτάρηδες κατασκηνωτές ξαπλώνουν χάμω στο όμορφο κρύο χώμα ή σ΄ένα μεγάλο υγρό βράχο ή πάνω στο όμορφο κάτασπρο χιόνι για να ξεκουραστούν έπειτα από  μια μακρινή πορεία. Όταν πουντιάσουν νομίζουν ότι δεν φορούσαν αρκετά ρούχα. Μην κάθεστε λοιπόν κάτω.

Να κάθεστε πάνω σ΄ένα ξερό ξύλο ή στο σακίδιο σας. Μάθετε να φυλάτε την θερμότητα και την ενέργεια του σώματος σας.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΑΙΟΛΙΚΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΜΕ ΡΟΛΟΙ

ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΧΑΡΤΗ ΠΩΑ ΝΑ ΤΟ ΦΤΙΑΞΕΙΣ

ΠΥΞΙΔΕΣ ΑΠΛΕΣ